RADERBOOT.

                   RADERBOOT;

               VOORTGESTUWD 

                 DOOR GEBRUIK 

            VAN SCHEPRADEREN.

RADERBOOT.

Een Raderboot is een schip dat door middel van schepraderen wordt voortgestuwd. het principe hiervan is ontstaan in het begin van de 19e eeuw , door de opkomst van de stoommachine. Men kende in die tijd nog niet de scheepsschroef voor de voortstuwing.

Men spreekt ook wel van wielen in plaats van raderen.
We onderscheiden twee uitvoeringen;  
Links een raderschip met het radermechanisme aan het hek van het schip, wat zodoende ook hekwieler wordt genoemd.
rechts een uitvoering met aan bakboord en stuurboord zijde midscheeps een enkel schoepenrad. Een bekend voorbeeld hiervan is de 'Great Eastern'.

Deze voortstuwing ging vaak in combinatie met zeilen. Later ook door middel van de scheepsschroef bij de midscheeps geplaatste raderen. Oorspronkelijk werden de raderen met vaste vlakke schoepen of bladen toegepast, de zogenaamde 'radial floats'. Later werden de raderen voorzien van beweegbare gebogen bladen, de 'feathering floats'.

 FEATHERING FLOAT. 

1. Raderas, schepas.
2. Naaf.
3. Spaak, straalijzer.
4. Binnenste radkrans, binnenring.
5. Buitenste radkrans, buitenring.
6. Schoep.
7. Schoepscharnier.
8. Geleidingen.
9. Trekstang, excentriekstang.
10. Excentriekring.
11. Middenstang, hoofdexcentriekstang.

In de binnenvaart werden tot in de jaren dertig van de vorige eeuw veel stoomradersleepboten toegepast, vooral op de grote Europese rivieren.
Enkele behoren nu tot het varend erfgoed.

                                      (De ss. Oskar Huber op de Rijn, passerend de Loreley.)

De grootste boten uit deze klasse waren ongeveer 75 meter lang bij een breedte over de raderkasten van 22 meter. De diepgang bedroeg ongeveer 1,5 meter. Het vermogen van de stoommachines bedroeg totaal 1800 ipk.

( De enorme breedte van het stoomraderschip de
'Kapitein Anna'.)

De raderen maakten 38 tot 42 omwentelingen.
Raderen met het 'feathering floats' systeem komen tamelijk veel voor bij rivierschepen met een geringe diepgang.
Al naar gelang van de plaats aan het schip kent men zijraderen of zijwielen, die enkel of dubbel kunnen worden uitgevoerd en hekraderen of hekwielen. Bij deze laatste kent men drie systemen en wel; 1. één hekrad met aandrijving aan beide zijden; 2. twee hekraderen met aandrijving op hart schip, de zogenaamde quarterwheeler, meestal met een spaderoer op hart schip; 3. twee hekraderen met aandrijving op hart schip, maar met een uitgebouwde scheg waarachter een Oertzroer. Dit is de tongue type sternwheeler.
Hiervan bestaan de uitvoeringen met doorlopend dek rondom de raderen en met uithouders voor de zijlagers van de raderen.

OERTZROER.

(Doorsnede Oertzroer.)

Het Oertzroer is een patentroer dat tegenwoordig veel wordt toegepast. Het bestaat uit een vaste roerkap, die de roersteven vervangt, en het draaibare roer. In midscheepse stand hebben de delen samen een stroomlijnvorm, waardoor slechts een geringe weerstand in het water wordt ondervonden. Bij kleine roeruitslag vormt het geheel een profiel dat bij de kleinste weerstand een zo groot mogelijke scherende werking heeft, waardoor al een groot dwarskoppel ontstaat. Er behoeft dus weinig roer gegeven te worden. Schepen met dit roer hebben een grote koersstabiliteit, zelfs bij geringe snelheden; bovendien hebben ze een kleinere draaicirkel dan schepen met een enkelplaatroer. De vaste roerkap bevordert nog enigermate de vaart van het schip, daar aan het schroefwater dat tegen de kap wordt gestuwd een meer rechtlijnige 

achterwaartse beweging wordt gegeven.

CONSTRUCTIE FEATHERFLOAT RAD.

Voor de constructie van het rad verwijzen we naar linker tekening.

Dit rad is dubbel uitgevoerd. Er is een hoofdgestel met draaipunten en een excentriekring met hefboomsarmen, waarvan één, de koningsarm, de excentriekring meeneemt.

De excentriciteit van dit rad is 300 mm en wordt bepaald door het snelheidsvectordiagram hieronder afgebeeld.

Dit is zodanig dat de bladen het wateroppervlak zoveel mogelijk insteken, met de snelheid V1.

De excentriciteit wordt bepaald door de radmiddellijn, de hoogte van het draaipunt boven water, de lengte van de bladhefboom a, de snelheid van het schip en de omtreksnelheid van het rad.

In principe is dit hier voor een vlak blad weergegeven. Daar gerekend moet worden met de intrede van de bladtop en een later intreden van de rand van het blad, zijnde bladen in de praktijk hol, zoals in bovenstaand figuur is weergegeven. Raderen hebben vooral op ondiep water goede propulsie-eigenschappen. Nadelen zijn de brede raderkasten, de kwetsbare constructie van de raderen, de grote afmetingen, het lage toerental en daardoor de grote gewichten van de installatie. Een voordeel is dat raderen gemakkelijk zijn schoon te maken en te repareren boven het wateroppervlak.

(Raderboot ss. Karim op de Nijl in Egypte.)

In tegenstelling tot schepen met een scheepsschroef belemmeren de midscheeps geplaatste raderen de ruimte om af te meren bij het laden en lossen, waardoor dit scheepstype in onbruik is geraakt.

Raderboten zijn in principe ook minder geschikt om op open zee te varen, doordat de raderen door de golfslag wisselend dieper, dan wel minder diep in het water komen te liggen.

Hier door krijgt het schip met twee raderen een waggelende aandrijving of bij een enkel rad een schokkerige aandrijving. Vooral op rivieren met veel modder- en zandbanken, zoals de Mississippi, zijn de raderen minder kwetsbaar dan de scheepsschroef.

VOORTSTUWINGSMACHINE.

In afbeelding A de voortstuwing van een hekwieler, met een stoommachine uit 1802.

1. Stoomketel.

2. Cilinder. (horizontaal geplaatst)

3. Zuigerstang.

4. Drijfstang.

5. Scheprad.

6. Stoompijp.

7. Veiligheidsklep.

8. Condensor.

9. Pomp voor ketelwater.

10. Rookkast.

11. Schoorsteen.

In afbeelding B een stoommachine met een tandradoverbrenging van het raderschip 'Clermont' van Fulton, 1807.

1. Cilinder. (verticaal geplaatst) 

2. Zuigerstang.

3. Condensor.

4. Balansgewicht.

5. Draagvlak voor de balans, voetplaat.

6. Drijfstang.

7. Vliegwiel.

8. Tandwielen.

9. Scheprad.