HULK. WAT IS DAT?

    HISTORISCH VRACHTSCHIP 

          EN DE VOORGANGER 

             VAN DE KOGGE.

HULK.

De hulk is een type koopvaardijschip dat in de middeleeuwen in de vaart was bij de Scandinaviërs, de Duitsers, de Polen, de Nederlanders, de Vlamingen en de Engelsen.

Het werd ook holk of holker genoemd, terwijl de Italianen een dergelijk schip 'carraca' en de Spanjaarden het 'nau' noemden. Het woord hulk komt oorspronkelijk uit het Oud-Grieks, wat betekend 'gesleept vrachtschip'.

De eerste vermeldingen onder de naam 'hulcus' dateren uit omstreeks het jaar 1000.

 (Een afbeelding van de hulk op een vijftiende eeuws zegel.)

De hulk is afgebeeld op een aantal stadszegels en onder meer op de 12e eeuwse Romaanse doopvonten van de kathedraal van Winchester (Engeland) en van de Sint Laurenskerk te Zedelgem bij Brugge (België).

Het afgebeelde schip heeft een sterke zeeg en heeft geen stevens of kiel.

Het voorschip is versierd met een dierenhoofd.

De besturing geschiedt door een stevenroer.

Deze voorstelling geldt als een van de eerste aanwijzingen van het gebruik van dit soort roer.

Het stuurboordroer bleef echter ook nog in gebruik. Blijkbaar was het schip een platbodem met bolstaande spant vorm. Het had een draagvermogen van minder dan 10 last (20 ton).
Uit afbeeldingen op stadszegels en op munten uit de 13e eeuw kan worden vastgesteld dat de tuigage bestond uit een midscheeps geplaatste mast met razeil. Op het voor- en achterschip stond een los kasteel. Op het voorkasteel was een boegspriet, niet voor een zeil, maar voor het uithouden van de boelijnen van het grootzeil.

(Kogge)

In de 11e eeuw werd in Engeland de hulk gelijkgesteld met de keel voor de hoogte van het te betalen havengeld. Dit betekende dat zij intussen even groot was als de kogge die in Engeland keel genoemd werd.
In de 14e en 15e eeuw veranderde de bouwwijze aanzienlijk en bereikte het schip een tonnenmaat van 50 tot last. Aan het einde van de 15e eeuw groeide het schip uit tot een vrachtvaarder van 150 last.
Na 1400 werden de hulken gebouwd met een kiel en stevens, waardoor de zeewaardigheid verbeterd werd. het schip werd langzaam het evenbeeld van de kogge en zou deze gaandeweg verdringen.
Het laadvermogen steeg snel tot 285 last.

(Afbeelding van de hulk of kogge op het stadszegel van Amsterdam.)

De hulk werd toen het scheepstype dat voor eeuwen de spantvorm van het Noord-Europese vrachtschip zou bepalen.
De kastelen die voorheen slechts losse stellingen waren, werden nu constructief in de romp opgenomen. De tuigage breidde zich uit.
Op het voorkasteel werd een fokkemast met razeil en op het achterkasteel een bezaansmast met latijnzeil toegevoegd.
De hulk werd  ook als oorlogsschip gebruikt. het admiraalsschip van Boisot tijdens de belegering van Zierikzee in 1576 werd de 'grote hulk' genoemd en had een draagvermogen van 600 last.

ANDERE BETEKENISSEN VAN HULK.

1. Ongebruikte, afgetuigde, soms ten dele gesloopte vaartuigen die in een haven gemeerd liggen en gebruikt worden als opslagplaats, kazerne, werkplaats, kantoor, enz. duidt men aan als hulken.

2. Schepen, voorzien van een kraan of bok voor het inzetten van masten of het uitvoeren van waterbouwkundige werken worden eveneens hulk genoemd. het woord wordt ook in dichterlijke zin gebruikt voor schip.