STRANDRECHT EN -VONDER. WAT ZIJN DAT?

    RECHT IN ZAKE GESTRANDE 

       SCHIPBREUKELINGEN, 

        SCHEPEN EN LADING.

STRANDRECHT.

Strandrecht, overgeleverd of wettelijk recht inzake gestrande schipbreukelingen, schepen en ladingen.

Zeevaarders die eeuwen geleden de gevaren van zee, riffen en branding trotseerden, liepen een kwade kans bij stranding.

In de oud Germaanse tijd verviel een gestrand schip met de lading aan de koning of diens vertegenwoordiger; schipbreukelingen werden aan de goden geofferd of als slaven verhandeld.

Men kan dit barbaarse strandrecht ook zien als een vergeldingsmaatregel tegen onwelkome vreemdelingen, want overvallen van krijgszuchtige stammen, bijvoorbeeld van de Noormannen, bleven een voortdurende bedreiging.

Onder invloed van de christelijke beschaving werden de levens van de schipbreukelingen gespaard.

De Engelse koning Hendrik II bepaalde in 1174 dat schip en goederen niet tot buit mochten worden verklaard indien tenminste één levend wezen, hetzij man of dier, de wal bereikte, maar dit bleef meestal papieren wet.

Het was vooral; de Engelse kust die bekend om stond dat er valse lichtbakens op de rotsen werden geplaatst om schepen aan de grond te laten lopen. Zou men dan nog levend van boord weten te komen en niet te pletter zijn geslagen op de rotsen, dan wisten deze strandrovers wel wat ze met de overlevenden moesten doen.

De zoon van koning Hendrik II, Richard I, had op zijn kruistochten zelf schipbreuk geleden en voerde na deze erbarmelijke ervaring de maritieme Rôles d' Oléron in, die reeds voor de westkust van Frankrijk golden.

Als straf op het plunderen van gestrande schepen werd de schuldige in zijn huis vastgebonden en dit op vier plaatsen tegelijk in brand gestoken. Ook loodsen die schepen opzettelijk lieten stranden teneinde een aandeel te krijgen in de buit, werden streng gestraft.

Een slimmere zet deed koning Edward II, hij decreteerde in 1324 dat alleen de koning recht had op alles wat de zee op het strand joeg, maar aan enkele edellieden van de kuststrook schonk hij het privilege de opbrengst van de strandvonderij te behouden. Het kwaad werd zo beschermd.

Deense koningen en Duitse keizers hebben omstreeks 1200 vergeefse pogingen gedaan de rechten van eigenaars op schip en lading te doen eerbiedigen.

Eerst toen de macht van de Duitse Hanzesteden groter werd, kwamen er regelingen voor uitkeringen van bergloon en werd het bestaande strandrecht afgeschaft.

Toen in de 15e eeuw de macht van de Hanze begon te tanen namen de klachten over zee-p en strandroof weer toe.

Keizer Karel V regelde de strandvonderij in 1529. In België is dit edict van 10-12-1547 van Keizer Karel V nog steeds van kracht, voorschrijvend dat gestrande goederen een jaar na het stranden eigendom worden van de Staat.

In de praktijk echter bleef tot in de 18e eeuw een gestrand schip een goed zonder eigenaar.

De Ordonnantie op het stuk Pilotage, in het jaar 1725 uitgevaardigd door de Staten van Holland en West-Friesland, legde in Nederland voor het eerst de plicht vast om hulp te verlenen bij schipbreuken.

In Engeland werd onder druk van de handelsrederijen en scheepseigenaren in 1752 bij de wet de doodstraf gesteld op het plunderen van gestrande of in nood verkerende schepen, het verijdelen van pogingen van de schipbreukelingen om hun leven te redden, of het tonen van valse lichten teneinde een stranding te veroorzaken.

Vooral het tonen van misleidende lichten aan de kust was een vrij veel voorkomend misdrijf geweest, daar ook de edellieden van de kuststrook ook hun aandeel in deze moorddadige handelingen kregen.

Het oprichten van vuurbakens en vuurtorens waardoor de kans op schipbreuken verminderde werd door door de kustbevolking veelal niet toegejuicht.

Pas in 1771 werd in Engeland bepaald dat wrak en lading ook als alle opvarenden waren verdronken, eigendom van de reder bleef. Maar hier wisten sommige reders ook weer misbruik van te maken om bergingsgeld te vangen.

Na het rapport van de commissie 't Hoen kondigden de Staten van Holland in 1769 een ordonnantie af. '' Generale strandvonders' moesten de leiding op zich nemen van pogingen om eerst schipbreukelingen te redden en pas daarna de wrakgoederen te bergen.

In vrijwel alle landen bestaat tegenwoordig een goed georganiseerd kustreddingswezen en zijn er wettelijke bepalingen op het strandrecht, waarbij leven en lading na schipbreuk worden gerespecteerd.

In onderontwikkelde gebieden en langs eenzame kusten wordt de strandvonderij echter door de bevolking nog steeds als een natuurlijk recht beschouwd.

STRANDVONDER.

Een strandvonder is een door de regering aangestelde ambtenaar belast met de berging van onbeheerde schepen en goederen die aan de kust zijn gestrand of aangespoeld of nabij de kust in zee drijven. In Nederland bekleden de burgemeesters van de aan zee grenzende gemeenten dit ambt.

Soms kan in plaats van de burgemeester een ander door de Kroon te benoemen persoon, als strandvonder optreden, onder andere te Dordrecht, Den Haag, Rotterdam, terwijl de Commissaris der Koningin in de provincie hulp strandvonders kan aanstellen, die in bepaalde gevallen de taak van de strandvonder waarnemen.

Sommige wateren,niet tot de zee in de eigenlijke zin des woords behorend, worden met de zee gelijkgesteld zoals; de Waddenzee, Nieuwe Waterweg, Zuid-Hollandse en Zeeuwse stromen en de Schelde.

De functie van de strandvonder is een zuiver ambtelijke; hij is een overheidsfunctionaris onder wiens leiding in bepaalde omstandigheden de hulpverlening of berging, door derde, plaats heeft, en aan wie, eveneens in bepaalde omstandigheden, de reders de geredde zaken in beheer moeten afdragen.

geborgen goederen moeten de gezagvoerder of rechthebbende worden terggegeven; kan dit niet, dan komen zij onder beheer van de strandvonder, die ze bewaart en afgeeft of ten slotte verkoopt.

Wegens zijn beheer heeft hij geen recht op hulploon, maar wel op beheerloon, te voldoen door de rechthebbende op de geredde goederen. Een andere organisatie die hier mee te maken heeft is de douane de drugsbestrijdingsdienst van de politie.