'ZIEN EN WETEN': ALKMAAR ONTDEKKEN. GEVELS, GEVELSTENEN, ORNAMENTEN, SNIJRAMEN, ETC. (DEEL 2.)

"DE KAASSTAD"

WAAR DE VICTORIE BEGON.

DEEL 2.

ALKMAAR ONTDEKKEN.

We lopen van de Oude Gracht de Koorstraat in en slaan even de heul in om deze te verkennen, waarna we onze tocht vervolgen door de Koorstraat en uitkomen op de Kerkstraat en het Kerkplein, waarvandaan we de Lange straat inlopen en terug om via de Schoutenstraat de Breedstraat ingaan.

Na een bezoek aan de Breedstraat gaan we via de Krebbesteeg naar Laat om deze te verkennen en slaan bijna aan het eind even de Bloemstraat in.

Van links naar rechts Heul:

Beide gevelstenen van het Agentschap van de Nederlandse Bank. nr. 3.

GROTE SINT-LAURENS KERK.

De grote Sint-Laurenskerk, voorheen Grote of Sint-Laurenskerk, is gelegen aan de Koorstraat 2.

Het is een met natuursteen beklede bakstenen kruisbasiliek met zevenzijdige koorsluiting.

De bouw vond plaats van 1470 tot 1518.

De kerk heeft vier traptorens en bevat het oudste nog te bespelen kerkorgel van Nederland.

De kerk heeft sinds 1996 geen religieuze functie meer. Er is een museum in gevestigd over de geschiedenis van het gebouw.

Op de huidige plaats werd in het begin van de 10e eeuw de eerste kerk gebouwd en deze ging net als de daarop volgende kerken ten onder aan geweld, brand of instorting.

(Het beeld van Sint-Laurentius.)

In 1470 werd aldus besloten een grote kerk te bouwen, daar men vond dat een stad als Alkmaar die zou moeten hebben.

De Grote kerk is, net als zijn voorgangers, gebouwd op een verhoogde zandrug. Het is een toonbeeld van Brabantse gotiek.

In 1573 kwam na de Beelden Storm de kerk in protestantse handen, maar heeft niet echt te lijden gehad.

In augustus 1923 werd begonnen met een ingrijpende restauratie nadat de bouwkundige staat van het gebouw zeer te wensen overliet.

Karakteristiek zijn de buitenmuren van witte gobertangesteente, waarmee het bakstenen gebouw bekleed is, het vieringtorentje uit 1525 en de vensters in de gevels van het dwarsschip, die tot de grootste van West-Europa behoren.

De vloer bestaat uit grafzerken. Overledenen werden tot acht lagen diep begraven. Er zijn zerken uit de 16e, 17e en 18e eeuw.

De laatste dode werd in 1830 begraven in de kerk.

In de 16e eeuw werd door de abt van Egmond een grote klok geschonken om de uren aan te geven. Deze klok met een gewicht van 1950 kg. werd in de vieringtoren opgehangen.

In de dakruiter hangt in het midden een grote uurslagklok met een diameter van 130 cm van Casparus en Johannes Moer uit 1525.

In de vensters van het torentjes hangen de 16 grootste klokken die in 1689 door Melchior de Haze voor de Grote Kerk werden gegoten. In 1963 werd het spel gerestaureerd, waarbij 12 klokken uit de Waag de klokken van mindere kwaliteit vervingen. en het geheel werd uitgebreid met 7 klokjes.

De toren heeft nu een carillon van drie octaven, zijnde 35 klokken.

Sinds 1542 worden automatisch het hele etmaal op de klokken de kwartieren aangegeven door een speeltrommel. Elk kwartier heeft zijn eigen melodie als herkenning van de tijd. Na het automatisch spel op heel- en half uur volgen voluit slagen.

Het hele uur op de bourdon en het halfuur op een lichtere klok.

Van links naar rechts: Wapen van Alkmaar; Jacobsschelp in de top; Zijkapel koorstraat 2.

(Alcmaria Victrix. Wapen van Alkmaar v/m politiebureau.

Kerkplein 9.

Met de klok mee Langstraat 1.

v/m apotheek De Eenhoorn.

Balans.

Esculaap.

Retorten.

Eenhoorn

Vijzel.

Lange straat 80.

Wapen van Brüggemann op gevelsteen en in venster.

MORIAANSHOOFD.

Het Moriaanshoofd is een voormalig patriciërshuis gelegen aan de Langstraat 93.

Het pand heeft zijn naam te danken aan de functie die het had in 1820: die van stadsherberg. De herberg heette zo omdat er een gaper in de vorm van een morenkop aan de gevel hing.

Dit was een verwijzing naar apothekers die dergelijke hoofden als uithangborden gebruikten om aan te geven dat er medicijnen te verkrijgen waren.

Het pand is daarvoor ook ambtswoning geweest van burgemeesters en van een rechter.

De voorgevel bestaat uit vijf traveeën, met in de middelste travee de voordeur en op de verdieping een erker. De erker wordt ondersteund door consoles. Boven op de erker staat een rijk gebeeldhouwde houten bekroning.

De bekroning staat symbool voor de rechtspraak en de voormalige bewoner van het pand: Simon Schagen, die zelf rechter was.

De voorstelling is van de goede rechter in de vorm van de adelaar, de figuren naast de voorstelling zijn personificaties van Dapperheid en Eerlijkheid, dragend een helm, en de ander is de Overwinning, met lauwerkrans, en Eendracht, met granaatappel. Tussen de twee vrouwen in een andere voorstelling van de Naakte Waarheid met naast haar Vader Tijd. Aan de onderkant zijn ook symbolen aangebracht waar een goede rechter over moet beschikken, twee keer in de vorm van een haan met lantaarn en een keer als een leeuw met een klokje, voorzichtigheid in de vorm van een spiegel. Aan de voorkant staan boeken, dit zijn de boeken die een goede rechter zou moeten raadplegen.

De attiek heeft snijwerk in de panelen. De pilasters op de verdieping zijn glad, dit geldt ook voor de twee pilasters aan de voorzijde van de erker, en hebben kapitelen in de stijl van de Ionische orde.

De pilasters eronder, op de begane grond, zijn geblokt en hebben bladornamenten in de kapitelen. De voordeur en het kalf erboven zijn gesneden. De erker wordt ondersteund door gesneden consoles. Boven de voordeur en aan de voorkant van de erker boven het raam een halfrond bovenlicht met in de zwikken snijwerk. De erker wordt ondersteund door gesneden consoles.

In het midden onder de erker, is de voordeur geplaatst. De deur is voorzien van krulletters die de gespiegelde monogrammen vormen van Simon Schagen en zijn vrouw Cornelia Craft.

STADHUIS VAN ALKMAAR.

Het stadhuis van Alkmaar is het oude stadhuis in die stad. het gebouw is tussen 1509 en 1520 gebouwd in de gotische stijl. De hoektoren heeft een opengewerkte peervormige torenspits en het pand zelf is elf traveeën breed. Acht jaar na de oplevering ging een groot deel van het pand in vlammen op, waarbij het stadarchief volledig is vernietigd. Het stadhuis heeft nog steeds de functie van stadhuis; sinds de bouw van het stadskantoor, en vervult het met name de functie van trouwlocatie.

In 1694 is de vleugel die aan de Schoutenstraat grenst verbouwd in de Hollandse classicistische stijl. In deze periode is ook een nieuwe voordeur met bovenlicht geplaatst, beide met omlijsting.

In deze omlijsting zijn twee beelden opgenomen met wapens van de toenmalige burgemeesters.

De beelden stellen Voorzichtigheid, de dame met de spiegel, en Rechtvaardigheid, de dame met de weegschaal, voor. Daarnaast zijn er twee festoenen met de wapens van de burgemeesters. Tussen de voetstukken van de beelden is een plaquette aangebracht, met daarop de tekst; OPUS HOC VETUSTATE COLLAPSUM EX S<ENATUS> C<ONSULTO> RESTAURARI CURA<VE>RUNT CONSULES MDCXCIV.

De gevel aan de Langstraat wordt gedomineerd door de trap met op het bordes de gebeeldhouwde leeuwen. Deze leeuwen dienen als schildhouders met daarop het wapen van Alkmaar. Achter het bordes is de toegang van het raadhuis, welke in een spitsboog is geplaatst.

In 1927 is de toren aan de voorzijde verhoogd, tot dat jaar bestond de toren uit vier geledingen.

Van links naar rechts wapen van de burgemeesters: Mr. Adriaen Schagen, Sijmon Sevenhuijsen, Jhr. Floris van Teijlingen en Hendrik Brant.

De buitenmuren welke tijdens laatgotiek gebouwd zijn, zijn opgebouwd uit laten baksteen en laten natuursteen. De gevels worden bekroond door vijf dakkapellen met een puntgevel, staande tussen twee pinakels . De dakkapellen worden verbonden met elkaar door een natuurstenen balustrade.

"DE TULP" Bloemstraat 26 t/m 30C.

Elf nieuwe starterswoningen 1-12-2006. Kennermer Wonen.

Van links naar rechts Langstraat:

Alliantie wapen de Dieu - de La Croix.

nummer 114.

Pelikaan. nr. 116.

Van links naar rechts:

Dierenkop. Breedstraat 8.

Wapen van Amsterdam. Laat 173.

Gekroonde hamer. Laat 181.

Aan het einde van de Laat gaan we via de Zoutstraat naar Verdronkenoord en daarna naar de Bierkade en slaan even de Keizerstraat in. Terug op de Bierkade en daarna naar Fridsen.

Tarweschoof. Zoutstraat 1.

Van links naar rechts Verdronkenoord: De zoete inval. nr. 2; Wittenberns met zon? nr. 5; Scheepje. Met tekst 1 joh. 4:7-8 De Liefde is Mijn Naam. nr. 17.

DE VIGILANTIE.

De Vigilantie oftewel De Waakzaamheid is een pakhuis aan het Verdronkenoord op nummer 45.

Het pakhuis werd vermoedelijk gebouwd in de tweede helft van de 17e eeuw.

Opvallend aan het gebouw is dat het geen gebruikelijke tuitgevel heeft maar een rijk versierde verhoogde halsgevel, bekroond door een gebroken fronton met stenen vaas.

Met de klok mee Verdronkenoord:

Wapen van Scharwoude. nr. 38.

Zeilschepen. nr. 60 - 62.

Visserszeilscheepje. nr. 65.

Met de klok mee Verdronkenoord:

In de vergulde zeven ster.

Geboortehuis van Toontje Poland.

1796 - 2857. nr. 90.

Stierenkop. v/m lederhandelaar.

nr. 112.

Wapen van Zeeland.

T Witte Ossen Hooft. anno 1693.

nr. 119.

Ornamenten. Twee zittende personen of aapjes.

Verdronkenoord 123.

ACCIJNSTOREN.

De accijnstoren is gelegen op de Bierkade nummer 26.

De toren heeft een vierkante plattegrond en is opgetrokken in baksteen met natuurstenen banden.

De toren werd gebouwd in 16ss als belastingkantoor. De ingevoerde goederen aan de Bierkade moesten hier worden aangegeven, de accijnzen die dat opleverden waren een belangrijke inkomstenbron voor de stad.

De brug waar de toren deels opstaat, was ooit een draaibrug die in 1903 werd vervangen door een ophaalbrug. Door het toenemende autoverkeer is deze ook inmiddels vervangen door een vaste brug. In 1924 werd de toren vier meter verplaatst vanwege een verbreding van de Bierkade.