ALKMAAR ONTDEKKEN. GEVELS, GEVELSTENEN, ORNAMENTEN, SNIJRAMEN, ETC. (DEEL 4)

 

           "DE KAASSTAD" 

  WAAR DE VICTORIE BEGON.

                                  DEEL 4.

ALKMAAR ONTDEKKEN.

We steken bij de Waag de gracht over naar Zijdam en wandelen verder over de beide kaden van Lutik Oudorp. Slaan later de Kooltuinen in, met een kijkje in de Spanjaardstraat waar we de Wageweg oversteken om naar het Victoriepark te gaan. Lopen terug naar de Kooltuinen en slaan af naar Torenburg en daarna naar Dijk om via de Peperstraat op de  Pieterstraat uit te komen.

Maar eerst lopen we, na een tip, even terug naar de Bierkade om met het veerpondje het Noord Hollands Kanaal over te steken en naar de Schermerpoort te wandelen.

SCHERMERPOORT.

De Schermerpoort werd in 1639 als houten stadspoort gebouwd. In 1712 werd de houten poort vervangen door een stenenpoort, de twee hekpijlers stammen uit deze tijd. De poort en de ophaalbrug zijn in 1853 afgebroken. Dit was ongeveer drie jaar na de bouw van de accijns/ of poortwachterswoning. De Schermerpoort was een van de zeven stadpoorten van Alkmaar.

Op de twee pilaren staan zandstenen beeldengroepen± kinderen met een bok of een schaap. De beeldengroepen zijn gemaakt door Jacob Vennekool. Aan de zijde van het Heiligland hangen de ijzeren hekken.

Aan de pijlers hangen de wapens van de vier burgemeesters die in 1712 over Alkmaar regeerden. 

Met de klok mee: Jonkheer Gerrit van Egmond; Mr. Jacob van Oudenstein; Mr. Nicolaas Vrijburg en Vanden Nieuwenburg Pieter Sijms.

De brug waar de pijlers voor staan stamt uit 1853, deze vervangt een eerdere houten ophaal brug. 

Boven op de top van de gevel een olifant.

Schermerweg.

         Van links naar rechts Zijdam: De otter anno 1714. nr. 4; Zeilscheepje. nr. 15; Klok. nr. 15.

Met de klok mee Luttik Oudorp: 

Inden blinden ezel anno 1620. nr. 67.

Vijzel. anno 1900. nr. 108;

Gapers. nr. 108.

HUIS MET DE DRIE SCHOPJES.

Het 'Huis met de drie schopjes' , gelegen aan Luttik Oudorp nr. 110, dankt zijn naam een de gevelsteen op de voorgevel. Het pand dat vermoedelijk gebouwd is in 1609 en gerestaureerd in 1882, heeft een zeer rijke trapgevel. Overvloedige toepassing van natuursteen in de vorm van waterlijsten, blokken, banden en de vullingen der verdiepte boogvelden.

In de middentravee op elke verdieping een getoogd zolderluik in rechthoekig kozijn; dat van de eerste en tweede verdieping geflankeerd door met luiken behangen kruiskozijnen, dat van de zolder met gekoppelde, eveneens met luiken behangen zijlichten, Sierankers. Winkelpui met luiken en luifel; in de borstwering erboven siermetselwerk, op de hoeken leeuwenmaskers en in het midden de gevelsteen.

Van links naar rechts Luttik Oudorp:

Hoekstenen met pendule. nr. 114.

Vissersscheepje. Nr. 121.

Van links naar rechts Kooltuin:

Eens waren dit pakhuizen, nu zijn het woonappartementen.

Een mannen- en een vrouwenkop op een gevel aan de Kooltuin.

Van een wandeling over de Kooltuin gaat rust en vrede uit. Je krijgt het gevoel of hier de tijd stil heeft gestaan, en dat vooral bij het laatste pandje, waaraan alles met recht schots en scheef is.

Van links naar rechts:

De vosrekels. anno 1986.

Spanjaardstraat 3

Victoriemonument in Victoriepark.

Burcht. Torenburg nr. 1. 

VICTORIEMONUMENT.

Het Victoriemonument is een 19e eeuw gedenkteken, ter herinnering aan het Alkmaars Ontzet in 1573, nu 450 jaar geleden. Het beeld werd geplaatst op het vroegere bolwerk, met de blik op Ouddorp, waar ooit het Spaanse hoofdkwartier was gelegen. 

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd Alkmaar op 21 augustus 1573 belegerd door het Spaanse Leger van Vlaanderen. Op 18 september vielen de vijandelijke troepen de stad aan maar nadat in opdracht van Willem van Oranje de dijken rond Alkmaar werden doorgestoken, moesten de Spanjaarden zich terugtrekken.

Het beeld stelt de godin Victoria voor en wordt ook wel Alcmaria victrix genoemd. Het gedenkteken staat in het midden van het Victoriapark en staat lokaal bekend als Victorientje.

 

Twee paardenhoofden. Dijk 2 - 4.

Land Bouw Huis is gelegen op de hoek van de Voordam en Dijk.

Op het luik onder de hijsbalk is het wapen van Amsterdam afgebeeld.

Op de eerste etage tussen de twee vensters staat het wapen van Alkmaar.

 

                                                                                Duif. anno 1603.

                                                                                  Peperstraat 1.

We komen na de Peperstraat uit op de Pieterstraat, lopen deze uit naar Houttil. Lopen de Langstraat in tot de Kraanbuurt en lopen weer terug en slaan de Achterstraat in en blijven rechtdoor lopen tot de Koningsstraat. Na de Koningsstraat slaan we de Gedempte Nieuwesloot in en lopen naar de Kanaalkade om deze af te stropen.

Van de Kanaalkade lopen we via de Paardenmarkt naar de Koningsweg en slaan de Doelenstraat in. Komen uit op de Gedempte Nieuwsloot en slaan de Lombardsteeg in en komen weer op de Koningsweg uit en slaan aan het einde de Gedempte Nieuwsloot weer in naar Hofplein.

KONING WILLEMHUIS.

Het Koning Willemhuis, gelegen aan de Pieterstraat 16, is vernoemd naar Willem II van Holland, graaf van Holland en koning van Duitsland. 

Het pand dateert uit het begin van de 16e eeuw en de bouwstijl is vroeg renaissance. Het pand fungeerde als woning.

De gevel is een trapgevel en is horizontaal opgedeeld in verschillende friezen met gebeeldhouwde koppen.

De natuurstenen lijsten steken uit de gevel. 

Boven de zijkanten staan twee beelden op postamenten en flankeren daarmee de gevel.  Graaf Willem II is links als jongeman afgebeeld. Rechts staat diens zoon± Graaf Floris V.

In de top van de gevel is een vliering licht, klein raam op de vliering, geplaatst. Dit raam is tussen twee pilasters geplaatst. 

Boven het raam is een trapeziumvormig blok op de bovenste trap geplaatst. Hierop staat weer een pijnappel. in 1899 en later in de 20e eeuw is de gevel geheel gerestaureerd.

Met de klok mee Koning Willemhuis

Pieterstraat 16.

Koning Willem II.

De voorgevel van het pand.

Graaf Floris V.

Sint Pieter met pauselijke tiara.

Van links naar rechts Pieterstraat:

Anno vandaag om dakgootomlijsting.

Wapen van Hinderduin. nr 18 

(op zijgevel Koningstraat.)

Van links naar rechts Houttil: Biervat met afbeelding van een boom en gevelsteen "De Boom" van lokale brouwerij. Houttil 1; Boom. Houttil 3.

Oude stadskraan met arbeiders. 

Kraanbuurt 2.

Kaasberries. Kaaspakhuis A.Henneman. anno 1914.

Achterstraat 15.

Fietser, Rijwielhandel en reparatie bedrijf Jan Groot & Zoon.

Sinds 1935. 

Koningsstraat 1.
 

Helaas leverde de Kanaalkade niet meer op dan het wapen van Nederland.

Je Maintiendrai. Kanaalkade 65.

Van links naar rechts Koningsweg:

Hamer en nijptang. nr. 68.

Passer en winkelhaak. nr. 68.

PROVENHUIS VAN HELENA VAN OOSTHOORN.

Het Provenhuis ie gelegen aan de Koningsweg 70.

In 1695 werd het huis aangekocht door Helena de oudere zus van Laurens van Oosthoorn.

Helena trouwde in 1646 met de bekende Alkmaarse schilder Caesar Boëtius van Everdingen. Het zeer diepgelovige echtpaar bleef kinderloos. Ze stichten in 1655 een opleidingsfonds voor predikanten, dat tot 1806 heeft bestaan.

Na de dood van haar man in 1678 leefde Helena nog tot 1694 en had twee maanden voor haar dood een testament opgesteld, dat  er een provenhuis gesticht moest worden voor een of twee oude vrouwen; en in het huis moesten ook de 'conterfeitsels' van haar man en zijn voorouders komen te hangen.

Ornamenten van artilleriehuis.

Hoek Koningsweg Doelenstraat.

Met de klok mee Doelenstraat:

 De Nieuwe doelen. Boogschutters en doel. Nr. 3.

Wapen van Holland. nr. 4-6.

Wapen van Alkmaar. nr. 4-6.

Kanonnier. anno 1604. nr. 4-6.

Van links naar rechts Gedempte Nieuwensloot:

Wapen van Nederland. nr. 36-38.

Op top van gevel burcht uit wapen van Alkmaar. nr. 75.

HUIS VAN ACHTEN OF PROVENHUIS VAN JOHAN VAN NORDINGEN.

Het Huis van Achten of het Provenhuis van Johan van Nordingen is een provenhuis met hofje aan de Lombardsteeg 23 en bevindt zich net als naastgelegen Hof van Sonoy op het oorspronkelijke terrein van het zogenaamde 'Witte Hof' of Sint Maria Magdalena Klooster. Het werd gesticht in 1656.

Al sinds de bouw sieren twee karakteristieke beeldjes van bebaarde oude mannen de gevel van het provenhuis. Het huis van Achten heeft niet alleen een fraaie gevel, maar ook een bijzonder rijk interieur.

In de stijlvolle vestibule zijn ook weer twee beeldjes van oude mannen te vinden, dit keer in hout uitgevoerd.

De regentenkamer heeft een deftige allure. Aan de wanden hangen oude schilderijen van de familie van de stichter. Boven de schouw hangt een portret uit ca. 1660 van het eerste regentencollege.

Al in de 18e eeuw sprak men van het Huis van Achten als een van de 'fraayste en aanzienlijkste provenhuizen' van de stad.

De reden dat Johan zijn provenhuis voor oude mannen bestemde, was bijzonder. De meeste Alkmaarse hofjes waren bedoeld voor vrouwen. Er was in Alkmaar één ander gesticht voor mannen, het Huis van Zessen. Maar dit nam alleen katholieke mannen op.

In de jaren zestig van de 20e eeuw was er weinig animo meer bij bejaarden voor het wonen in het langzamerhand achterop geraakte Huis van Achten. Na eind 1977 waren er geen bejaarden meer. Na een restauratie in 1986/87 ging het bestuur over op studenten huisvesting. Heden wonen er mensen van alle leeftijden, geslacht en geloof.

HOF VAN SONOY.

Het Hof van Sony is een hofje aan de Lombardsteeg 23. Op de plaats van het huidige Hof van Sonoy lag vroeger het Witte Hof of Sint Maria Magdalena Klooster. Het klooster kwam in 1572 in handen van de stad en het hof werd toen gebruikt om stedelingen onder te brengen dia dakloos waren geworden, omdat hun huizen waren gesloopt voor de aanleg van de nieuwe stadverdediging.

Na het Beleg van Alkmaar werd het hof verkocht aan Diederik Sonoy, gouverneur van het noorderkwartier, die hier enige jaren heeft gewoond. Sonoy had een sleutelrol in de overwinning op de Spanjaarden in 1573. Zijn naam is aan deze plek verbonden gebleven.

De volgende eigenaar Mr. Willem van Bardes, liet de markante achthoekige toren bouwen. Het poortje met de wapen van Bardes dateert uit het begin van de 17eeeuw. In 1743 kwam het Hof in het bezit de Hervormde Gemeente, die hier een tehuis voor oude mannen en vrouwen vestigde. De later aangebrachte gevelsteen aan de buitenzijde van het poortje herinnert hieraan. Het linkerpand is tegenwoordig ingericht als restaurant. 

Hierna via de Gedempte Nieuwesloot richting Canadaplein gelopen, afgeslagen naar de Sint Laurensstraat en op het Kerkplein uitgekomen.

Van linksboven en linksonder naar rechts Sint Laurensstraat±

Sint Laurentius. Coctum est devora Laurentius. nr. 2-16.

Twee vissen. Jacob Cabeliau heer van Mulhem bevelhebber tijdens het beleg in 1573. Overleden op 22 februari op 't Hooge Huys. nr. 3.

Wapens van Teylingen. Nr. 5.

Van links naar rechts: 

 Onder beschermende vleugels.

Sint Laurensstraat 5.

Deze deurknop hoort thuis bij het Huis van Achten, het Provenhuis van Johan van Nordingen.

Ik ben er zeker van, dat ik niet alles heb kunnen fotograferen, en dat ik nog de nodige afbeeldingen heb waarvan ik de straatnaam niet genoteerd heb. Hierbij nog enige afbeeldingen ter afsluiting.

De Koopman met boven in de gevel een hijsbalk met daarboven een vreemd kopje.

Van links naar rechts: Een maal per etmaal een eimaal. Eierdopjes; Een fraaie muurschildering van de 'Gekroonde Herderin'; Een klein orgeltje met een vrolijk muziekje.

Donkere wolken pakken zich samen boven de stad Alkmaar en wordt het tijd om naar huis te gaan en                                                    dit verslag over 'Alkmaar ontdekken' af te sluiten.