.png)
EEN VAN DE TIEN STEDEN
IN NEDERLAND MET DE
RUDOLFINISCHE KEIZERSKROON
IN HET WAPEN.
DEEL 1.
MIDDELBURG ONTDEKKEN.
MIDDELBURG.
Middelburg is een plaats in de provincie, de hoofdplaats van de gelijknamige gemeente en de hoofdstad van de provincie. Middelburg is gelegen op het voormalige eiland Walcheren. De stad wordt doorsneden door het ´Kanaal door Walcheren´.
Middelburg heeft een oude geschiedenis, en de naam zegt het al, dat bij de plaats eind 9e eeuw de middelste ringwalburg, of vluchtburg op Walcheren werd aangelegd, die lag tussen de Duinburcht (Domburg) en de Zuidburcht (Souburg). De burcht was vermoedelijk gebouwd als verdediging in de strijd tegen de Vikingen.
In de 1`0e eeuw ontstond ten westen van de burg, rond de huidige markt, een agrarische nederzetting op een kruispunt van drie hoger gelegen zandige kreekruggen. Hierover liepen ook landwegen naar andere delen van Walcheren. Het Arnewater ten oosten van de ringwalburg deed dienst als haven. De Arne was een getijdenkreek en verschafte de stad toegang tot het Sloe, een zijarm van de Westerschelde. Tussen 1266 en 1301 werd de Arne in Middelburg afgedamd en later verzandde de kreek.
Kort na het jaar 1000 werd Middelburg door de Duitse keizer Hendrik II de Heilige aangewezen als bestuurscentrum van Walachria-Bevelandia De Vlaamse graaf Boudewijn IV werd in 1012 de eerste graaf van dit deel van het gebied dat ongeveer tussen 1162 en 1189 de naam Zeelandia zou krijgen.
Aan het einde van de 11e eeuw begon de bouw van kerken en kloosters in de stad, die in 1217 stadrechten kreeg van graaf Willem I van Holland, die in 1254 werden uitgebreid door graaf Willem II van Holland.
Rond 1312 kwam de lakenhandel met Engeland tot bloei. Dit was mogelijk doordat de economische invloedsfeer van de Scheldedelta en de Vlaamse handels- en banksteden Brugge, Gent en Antwerpen. In feite was Middelburg een soort overslaghaven van Brugge. Goederen van zeeschepen werden hier gelost op lichtere binnenschepen om zo meer het landinwaarts gelegen Brugge te bereiken. Met de opkomst van Antwerpen in de 15e eeuw werden de overslagactiviteiten op die stad gericht. Middelburg probeerde in die tijd diverse malen om het stapelrecht op de "westerse waren olie, azijn, ijzer etc. te verwerven, maar slaagde hier niet in. Alleen voor Franse wijnen wist de stad in 1508 de facto stapelrecht te krijgen.
Na deze branden nam de gemeente de volgende maatregelen: Schoorstenen alleen nog van steen, dakbedekking van leien of dakpannen. Vanaf werd het verbod ingesteld op de bouw van houten gevels en zijgevels die uitkwamen op straten. Overtreding koste 25 gulden. ook mochten de houten gevels niet meer gerepareerd worden, In 1724 waren er echter nog steeds 71 houten gevels. De laatste verdween in 1888 uit de binnenstad.
Bij de kerkelijke herindeling van de Nederlanden op last van de Spaanse Filips II werd Middelburg een bisschopszetel. In tegenstelling tot veel ander plaatsen koos Middelburg net als Amsterdam na de inname van Den Briel in 1572 de kant van de Spanjaarden. Na het beleg door de geuzen moest de stad zich in februari 1574 bij de prins aansluiten. De stad moest na de machtswisseling alsnog een aantal rechten afstaan, en raakte zodoende haar monopolie op havenactiviteiten kwijt. In 1582 wist de stad wel de positie van stapelplaats voor Engels laken binnen te slepen. Door de Val van Antwerpen en de blokkade van de Wester Schelde in 1585 kwam er een einde aan het bestaan van de voorhaven. Door de komst van veel kooplieden naar de stad, vanuit de Zuidelijke Nederlanden, maakte de stad een economische opbloei en raakte ze betrokken bij de oprichting van de VOC als de WIC en werd het na Amsterdam de belangrijkste haven- en handelsstad.
Het verdwijnen van het achterland van Middelburg zorgde op den duur echter voor economische stagnatie. Middelburg was hierdoor namelijk zelf in het achterland komen te liggen van de Hollandse steden. Rond 1660 nam Rotterdam steeds meer de positie van Middelburg over als handelshaven, maar de concurrentie van Amsterdam bleek een nog veel groter probleem. In 1700 probeerde de stad het tij nog te keren door de oprichting van de Middelburgsche Commercie Compagnie, maar dit bracht weinig verandering.
Ondanks alles ging men verder met het verfraaien van de stad.
Begin de jaren 1789 zorgde door de zeeblokkade en het verlies van een aantal VOC- en WIC-bezittingen tijdens de Vierde Engelse Oorlog voor een verdere economische neergang. Deze neergang werd nog verder versterkt tijdens de Franse Tijd. Ook het bevolkingsaantal van de stad liep zwaar terug. Direct na de Franse Tijd werd onder leiding van koning Willem I tussen 1815 en 1817 nog een nieuw kanaal gegraven naar het Veerse Gat ter vervanging van het verzande Kanaal van Welzinge naar de reeds ingepolderde delen bij Arnemuiden, maar dit leidde niet tot verbetering voor de stad. Tussen 1817 en 1824 was de bevolkingsaantal zover teruggelopen dat deze in ongeveer 50 jaar was gehalveerd. Zo verdwenen alle overbodige huizen, beeldbepalende gebouwen door sloop in de stad.
In het laatste kwart van de 19e eeuw werd de infrastructuur rond de stad verbeterd. In 1873 kwam de eerste spoorlijn Roosendaal - Vlissingen gereed over de in 1871 aangelegde nieuwe Sloedam, die Walcheren voortaan met het vaste land verbond. Dor de aanleg van het Kanaal door Walcheren om de Oosterschelde weer met de Westerschelde te verbinden had de stad ook meer verbinding over water.
De handel zou echter niet meer aantrekken, daar Vlissingen de positie als nijverheidsstad had overgenomen. Na 1900 werd er voor het eerst gebouwd buiten de oude binnenstad.
Bij de capitulatie van Nederland op 15 mei 1940 was de provincie Zeeland niet inbegrepen omdat Franse en Engelse tropen als deel van een geallieerd plan en de strijd in Midden-Zeeland wilden voortzetten tegen de Duitse aanvaller. Om de Franse terugtocht over de Sloedam naar Vlissingen veilig te stellen werd de stad op 17 mei door Frans mobiel geschut beschoten vanuit Breskens. Bij dit bombardement werd een kwart van de binnenstad door brand verwoest. Maar ondanks de oorlog werd aan de wederopbouw begonnen. In oktober 1944 kwam Middelburg, met uitzondering van de binnenstad onderwater te staan door de inundatie van Walcheren. Tijdens gevechten met de Duitsers die daarop volgden van 1 tot 6 november 1944 werd de stad door geallieerde jachtbommenwerpers en door Engelsen Canadese artillerie beschoten en opnieuw zwaar beschadigd. Op 6 november werd Middelburg bevrijd en kon men beginnen met de wederopbouw van de stad.
Ooit had - van de Nederlandse steden - Middelburg, na Amsterdam, de meeste historische gebouwen, daarna was het lange tijd , na Amsterdam en Maastricht de derde monumentenstad.
Ondanks de gevolgen van de oorlog
, vernietiging van enkele honderden monumenten, en de sloop van veel oude panden in de jaren vijftig en zestig, is Middelburg, als het om rijksmonumenten in de binnenstad gaat, met meer dan 1100, na Amsterdam. Maastricht, leiden en Utrecht de vijfde monumentenstad van Nederland. De stad telt meer dan 1150 rijksmonumenten.
WAPEN VAN MIDDELBURG.
De toren uit het wapen komt terug in de vlag van Middelburg. De kleuren komen waarschijnlijk van het wapen van de burggraven van Zeeland, zij voeren in de 13e eeuw een wapen met een gouden leeuw op een rode achtergrond.
Sinds 31 juli 1817 luidt de beschrijving als volg: De Rijksadelaar, houdende op zijn borst een schild van keel (rood), beladen met een dubbele toren van goud. het wapen is sinds 31 juli 1817, ondanks verscheidene gemeentelijke fusies ongewijzigd gebleven. Op een tekening van het register van de Hoge Raad van Adel blijkt dat de arend bruin is en dat deze boven het hoofd een keizerskroon heeft en bovendien is gewapend met zilveren nagels. In het huidige wapen is de rijksadelaar zwart, met rode snavel en nagels.
.jpg)
Het zegel vertoont een andere toren en poort dan het huidige, het gaat namelijk om een poort met kantelen en met een ringmuur met twee zijtorens, ook met kantelen. Op de middelste toren staat een torenwachter met een vork in de ene hand en een hoorn in de andere hand. Op de torenspitsen van beide zijtorens zitten vogels.
Na het jaar 1500 komt er een wapen voor met een dubbelkoppige adelaar, deze is waarschijnlijk afkomstig van keizer Maximiliaan I. Het Heilige Roomse Rijk had namelijk een rechtscollege in Middelburg gevestigd. Dit college voerde waarschijnlijk de dubbelkoppige adelaar en de stad de enkelkoppige.
Deze kroon is echter nooit officieel aan de stad verleend. De kroon mocht vanaf 1515 wel op een vaan gevoerd worden, maar niet op het stadwapen. Alleen de kroon van Medemblik is azuur (blauw).
De overige acht: Amsterdam, Bolsward, Deventer, Hulst, Kampen, Nijmegen, Tiel en Zwolle zijn rood.
MIDDELBURG ONTDEKKEN.
Komend van het NS-station en de Stationbrug te hebben overgestoken, over het Kanaal van Walcheren en de Stationstraat door te zijn gelopen naar de Koningsbrug, krijg je een mooi zicht over de kaden aan de Binnenhaven van Middelburg. Links de Turfkaai, recht vooruit de Houtkaai, rechts de Londense kaai en verderop de Bierkaai en de Rouaansekaai.
We wandelen na het oversteken van de Koningsbrug over de Houtkaai, de Londensekaai en de Bierkaai en slaan de Bellinkstraat in, waarna we uitkomen op het Damplein. Na het Damplein volgen we de Dam en slaan de Schoutvlotstraat in en nemen een kijkje in de links gelegen Pijpstraat en Singelstraat, gaan terug naar de Schoutvlotstraat en lopen naar het Oost Kerk Plein.
Houtkaai nr. 3 Puilijst. Wijnvat anno 1784.
Snijraam. Houtkaai nr. 17. De Gouden Kroon.
Bierkaai 7. De Olijfboom.
De witte engel. nr. 14.
Snijraam. De Palmboom. nr 23.
De Blauwe Druiventros. nr. 26.
Koopman. nr 9.
De Witte Zwanen.nr. 33.
Leeg wapen schild met wegkijkende leeuwen. nr. 50.
De Zwarte Ruiter. nr. 33.
Twee haakbussen. nr 36.
Roos. nr. 36.
Snijraam. nr. 30.
Ster. nr. 38.
In den yngelsche krayer. Haan. nr. 71.
Toegang tot kelder; Lasciate ogni speranze voi ch'entrate,
Van links naar rechts Pijpstraat: Man met geweer te paard. Dit is de Arabier. nr. 23. Eikenboom. nr 41.
.jpg)
OOSTKERK.
.jpg)
De kerk is een achtkantige barokke koepelkerk. De bouw duurde van 1648 tot 1667. De kerk was de eerste protestantse kerk die in Middelburg werd gebouwd.
Halverwege de 17e eeuw verzocht de Hervormde kerkenraad het stadbestuur om het aantal kerken in Middelburg uit te breiden vanwege de groei van de gemeente.
In 1646werd gekozen voor het terrein aan het einde van de Schuitvlotstraat. De voorzijde van de kerk stond gericht in de lengte van de Breestraat, recht tegenover de Dampoort.
Het project werd voornamelijk gefinancierd door leningen met lijfrenten van tien procent. Deze hoge rente was voor tientallen jaren een zware last voor de stad Middelburg. Ook werd er belasting geheven op het nuttigen van bier en wijn.
De bouw van de kerk is niet voortvarend verlopen door het overlijden van de stadstimmerman en het verkeerd uitvoeren van het steenwerk, waardoor steeds weer ontslagen vielen bij de uitvoerders.
.jpg)
In 1667 werd de kerk uiteindelijk voltooid en op 6 juli 1667 ingewijd.
Voor de constructie van de Oostkerk werd gebruikgemaakt van zwaar eikenhout, afkomstig uit de bossen bij Wezel, het hout voor het fundament was echter afkomstig uit Noorwegen.
Het fundament werd verder opgemetseld met Zeeuwse baksteen, voor de overige bouw werden bakstenen uit Utrecht gebruikt.
De natuursteen voor de plint kwam ui de steengroeve van Ecaussinnes, blauwe hardsteen genoemd. Voor de romp van de kerk werd verder gebruik gemaakt van Bentheimersteen die vanuit Zwolle werd aangevoerd.
De kerk is volledig ontworpen naar het Hollands classicisme, maar met barokke invloeden.
Naast de hoofdingang zijn twee kleinere ingangen en ramen geplaatst. In het gehele ontwerp zijn zowel Ionische, Korintische als Dorische details terug te vinden.
De klokkentoren in het originele ontwerp boven op de koepel werd vervangen door een lantaarn. Aan de achterzijde is een toren geplaatst waarin een klokkenspel werd gehangen.
Van het Oostkerkplein lopen we even de Breestraat in en uit om weer via het Oostkerkplein de Verwerijstraat in te slaan en verder door te lopen over Molenwater naar de Koepoort.
Man met blaadbalg. nr. 15.
Zwart paard. nr. 72.
.jpg)
Wapen van Middelburg. nr. 97.
Wapen van Zeeland. nr. 97.
Kuiper, Vatenmaker. nr. 113.
Timmergereedschap. nr. 113.
Kuipergereedschap. nr. 113.
.jpg)
De Koepoort gelegen aan het einde van het Molenwater 101, is ven de ooit acht aanwezige stadspoorten, de enige die in zijn geheel bewaard is gebleven. De poort is in de late Lodewijk XIV-stijl gebouwd. Waar eerdere poorten dienden als verdedigingswerken, diende de nieuwe poort voornamelijk als sierpoort.
.jpg)
Voor de bouw werd gebruik gemaakt van baksteen voor de muren, arduinsteen, en Bentheimer steen voor de twee wapens en de acht vazen. De vazen werden in 1739 geleverd waarmee de poort kon worden afgeleverd.
.jpg)
Witte Haan. anno 1641 - 1742. Koepoortstraat 16.
Van links naar rechts Spanjaardstraat:
KOEPOORT.
.jpg)
Er is voor het eerst sprake van een Koepoort in de 13e-14e eeuw welke vermoedelijk in de nabijheid van de Spanjaardstraat stond, tegenover de Spuistraat. In 1593 werd deze poort vervangen en verplaatst naar het einde van de huidige Koepoortstraat en de toenmalige rand van de stedelijke bebouwing. De stad breidde zich snel uit en in 1595-98 werd er een nieuwe Koepoort gebouwd aan de noordzijde van het Molenwater. Hier werd in 1653 een ophaalbrug geplaatst. In 1730 werd de opdracht gegeven voor de bouw van een nieuwe Koepoort. OP 19 maart 1735 werd het ontwerp voor de nieuwe poort goedgekeurd en kon de sloop van de oude poort- en de bouw van de nieuwe beginnen.
.jpg)
In de Koepoort was ruimte gerealiseerd waar de poortwachters konden verblijven.
In 1863 werd er een brandspuit in de Koepoort ondergebracht. In latere jaren werden de ruimten als woningen gebruikt. Het geheel werd in 2018 inwendig verbouwd tot twee B&B appartementen, en deze zijn in 2019 in gebruik genomen.
We lopen terug via Molenwater naar de Koepoortstraat en slaan af naar de Spanjaardstraat.
.jpg)
Witte Haan. anno 1641 - 1742. Koepoortstraat 16.
Het haantje te paard. nr. 19.
Twee kemphanen. nr. 21.
De vijf ringen. nr. 30.
Snijraam. De granaatappel. nr. 34.
Snijraam. Heinkenszand.
Levensboom. nr 56.
Links pand van de wijnbouwer nr. 57. en rechts een pand met snijraam levensboom.
Roede kruising snijraam wijnbouwer.
Snijraam Diastole. hart. nr. 64.
..png)
Zie vervolg: MIDDELBURG ONTDEKKEN. GEVELS, GEVELSTENEN, SNIJRAMEN, ETC,
DEEL 2.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten