SEXTANT. WAT IS DAT?

EEN NAUTISCH INSTRUMENT

VOOR DE NAVIGATIE OP ZEE.

SEXTANT.

De sextant is sinds de 18e eeuw de opvolger van het Daviskwadrant en de latere octant.

Het is een dubbelreflecterend instrument voor het meten van hoeken tussen richtingen naar twee punten; wordt primair gebruikt voor het meten van de hoogte van een hemellichaam boven de horizon bij de astronomische plaatsbepaling aan boord van schepen.

De sextant bestaat in principe uit een cirkelsector van ongeveer 60 graden, waar het instrument ook zijn naam aan dankt, waarop bevestigd: draaibaar om het middelpunt van de cirkelsector een grote spiegel, vast opgesteld een kimspiegel en een kijker.

(Stralengang door een sextant. De grote spiegel wordt met de wijzer of alhidade zo ingesteld, dat A en B 'in elkaar' worden gezien. Op de verdeelde rand met de nonius wordt dan de hoek tussen de richtingen naar A en B afgelezen.)


Van de kimspiegel is de helft doorzichtig gelaten. De stand van de grote spiegel is evenwijdig aan die van de kleine spiegel, indien de alhidade of wijzer op nul van de graadverdeling, aangebracht op de rand van de cirkelsector, staat.
Een lichtstraal afkomstig van een punt B, wordt door de grote spiegel gereflecteerd op de kleine spiegel, daar weer gereflecteerd naar de kijker. De lichtstraal van het punt A treft rechtstreeks, via het niet reflecterende deel van de kleine spiegel, de kijker, waardoor vanuit de kijker de punten A en B in eenzelfde richting 'in elkaar' worden gezien.

De stand van de grote spiegel, die met de alhidade veranderd kan worden, ten opzichte van de kleine spiegel is een maat voor de hoek tussen de richtingen naar de punten A en B.
Een verandering over een bepaalde hoek van de alhidade komt overeen met een verandering van een tweemaal zo grote hoek tussen de richtingen naar A en B.
Men kan daarom met een sextant hoeken meten tussen 0 en 120 graden, indien niet met speciale voorzieningen uitgerust, zoals bijvoorbeeld het pentaprisma.

Een sextant bestaat uit:
- Gradenboog met stelschroef en micrometer of nonius.
- Twee spiegels, waarvan een op de beweegbare arm.
- Klapbare grijsfilter om verblinding van het oog door de zon te voorkomen.
- Oculair.


Een sextant is dus een instrument ten behoeve van de navigatie, waarmee de verticale hoek tussen een hemellichaam en de horizon wordt gemeten. Als de verticale hoek, de datum en het tijdstip van de dag bekend zijn, kan de meridiaan worden berekend, dus de positie in noord-zuidrichting op het aardoppervlak.
De meest nauwkeurige bepaling verkrijgt men door de zon te schieten tijdens zijn culminatie, om 12.00 uur zonnetijd, wanneer de zon zijn hoogste punt heeft bereikt. In scheepvaart termen "zonnetje schieten". Voor stuurlieden in opleiding een dagelijkse verplichting.
Om de breedte graad te meten (bij benadering) kan men ook poolshoogte nemen door de hoogte van de poolster te meten.

Op ieder schip is een sextant aanwezig als eigendom van de rederij.
Veel stuurlieden varen hun eigen sextant mee, als een trots en kostbaar bezit.
Zo'n sextant is dan keuring schokvrij verpakt in een houten kistje met deksel en handvat om het te dragen, het sextantkoffertje.