POMPEIÏ. (DEEL 2)

 

           2550 JAAR

 GELEDEN GESTICHT.

                                                                                                            DEEL 2.

POMPEIÏ ONTDEKKEN.

PORTA MARINA (1)

We betreden het oudste gedeelte van de stad Pompei

via de Porta Marina, de oudste poort van de stad.

Voor we echter de poort doorgaan, moeten we ons realiseren dat de stad eens heerste over de gehele vlakte tot aan de zee, die twee duizend jaar geleden minder ver weg was gelegen.

Rechts van de poort zien we de massieve bastions, die als basis hadden moeten dienen voor de tempel van Venus. Links nog resten van luxe huizen die tegen de stadswal waren aangebouwd. Een steile bestraatte weg leidt naar twee bogen van de poort; de linkse was bestemd voor de voetgangers, de rechtse voor lichtte karen en lasdieren die zout en vis vanaf de zee brachten.

Via een groot gewelf bereikt men de Via Marina welke aan het eind uitkomt op het Forum.

HET FORUM. (4)

Het Forum was het centrum van het politieke, economische en religieuze leven  van Pompeiï en de toegang was daarom alleen toegestaan aan voetgangers. Door de grote afmetingen, 38 bij 157 meter, en door het feit dat de openbare gebouwen rondom ook kleinere pleinen bevatten, konden de inwoners van de stad plaats vinden op het Forum.

 Rond het grote plein was in de Samnitische periode een zuilenrij gelegen met stevige Dorische zuilen van tufsteen, waarvan nu alleen nog de resten zichtbaar zijn aan de zuidkant. 

De Romeinen hadden het hele plein betegeld  met travertijn en waren begonnen de zuilengalerij aan de langs zijden te vernieuwen met Dorische zuilen, die eveneens van travertijn waren. Daarboven moest zich een tweede galerij Ionische zich verheffen.

Aan de zuidkant van het Forum bevonden zich gebouwen bestemd voor het openbare leven: de basiliek, de stadskantoren en het comitium (tribunaal). Rechts van het Forum waren grandioze gebouwen in aanbouw, bestemd voor de handel en andere activiteiten, afgewisseld met tempels. Ieder gebouw had een rijke marmeren façade met beelden en een eigen toegangspoort tot het Forum.

TEMPEL VAN VENUS. (3)

De tempel van Venus is onmiddellijk rechts wanneer met de toegangspoort gepasseerd is naast de Triad Tempel (6). Venus was de beschermgodin van Pompeiï en werd na de Romeinse verovering << Venus felix>>. De republikeinse tempel was door de aardbeving verwoest en zonder twijfel wilden de inwoners van Pompeiï zich van de bescherming van de godin verzekeren door een tempel te bouwen, die nog groter was dan de voorgaande. De grandioze  projecten voor de herbouw werden voor eeuwig onderbroken door de tweede alles bedelvende vulkanische ramp.

DE BASILIEK EN TRIBUNAAL. (5)

De Basiliek had een oppervlakte van 24 bij 55 meter, het is het belangrijkste en oudste openbare bouwwerk van de stad.; aangezien de bouw plaatsvond tussen 120 en 78  v. Chr.

Het gaat hier om het belangrijkste voorbeeld in Pompeiï van voor-Romeinse architectuur. Aanvankelijk had de basiliek ook de functies van een overdekte markt en in de 1e eeuw na Chr. werden er vonnissen uitgesproken in handelsgeschillen of persoonlijke twisten. Voor dit doel werd tegen de achterzijde een tribunaal gebouwd; een elegante constructie in Hellenistische stijl van twee verdiepingen, met aan weerszijden een houten trap die naar de hogere verdieping leidde.

Op het voetstuk voor het tribunaal stond misschien het ruiterstambeeld van keizer Augustus. De zijwanden waren in twee delen verdeeld en versierd met panelen van nageschilderd marmer. Talrijke teksten zijn ruim 2000 jaar geleden in deze wanden gekrast, waaronder een die zegt: "Ik verwonder me, o muur, dat je niet bezweken bent onder het gewicht van zoveel schrijvers". De belangrijkste toegang tot het Forum bestond uit een dubbel poortgebouw met maar liefst vijf ingangen. Hoogstwaarschijnlijk was het centrale gedeelte niet overdekt en het is zeer interessant te bedenken hoe het eruit moet hebben gezien; omgeven door een gigantische zuilengalerij met 28 Korintische zuilen met groeven, ieder met een doorsnede van 1,10 meter en ongeveer 10 meter hoog. Zo kreeg men de indruk zich in een prachtig en buitengewoon binnenhof te bevinden.

STADSKANTOREN. (6)

De Stadskantoren bevinden zich onmiddellijk na de basiliek aan de zuidkant van het Forum. Het gaat om drie veel op elkaar gelijkende zalen met nissen en een absis achterin, die geheel bekleed waren en rijkversierd met beelden. In  het midden is de Curia, waar de gemeenteraad, de Ordo Decurio, bijeenkwam; rechts bevond zich de zaal bestemd voor de twee Aediles, die zorg droegen voor de stadsdiensten; links de zaal bestemd voor de Duumviri, die de stad bestuurden.

HET COMITIUM. (7)

Het Comitium verrees tegenover de Basiliek en werd gebruikt voor verkiezingen.

In deze grote zaal stemden de kiezers die in curiae verdeeld waren over lijsten van kandidaten, proscripta, ten overstaan van een Duumvir die door de kiezersassemblee benoemd werd.

GEBOUW VAN EUMACHIA. (8)

  

Het gebouw van Eumachia staat direct aan het begin van de Via dell'Abbondanza en werd gebouwd door de priesteres Eumachia voor de corporatie van wevers, ververs en waslieden (Fulllones), die de belangrijkste industrie van Pompeiï vormden. Het gaat hier om een comlex dat bijna zo groot was als de Basiliek en dat bestond uit een grandioos binnenhof dat omgeven werd door een twee verdiepingen hoge zuilengang.

Binnen de zuilengang waren de magazijnen waar de geproduceerde stoffen werden opgeslagen en tentoongesteld. Achter de zuilengang zien we nog drie grote absissen; in de grootste bevond zich het beeld van Livia, echtgenote van de keizer, die vereerd werd als Concordia Augustea, in de twee andere de standbeelden van Tiberius en diens broer Drusus. In de gang achter de grote absis hadden de fullones een standbeeld opgericht voor Eumachia, hun machtige en vrijgevige weldoenster.

Van de rijke façade aan de zijde van het Forum is alleen het portaal overgebleven, dat versierd is met doorlopende spiralen van Acannthus-bladeren en een indruk kan geven van de buitengewone artistieke pracht en de grote fijnheid van uitvoering van het gehele bouwwerk. Aan de weerszijde van het portaal bevinden zich tribunes die waarschijnlijk gebruikt werden bij veilingen. Rechts van de voorgevel, bij de toegang tot de Via dell'Abbondanza zien we de trappen die de toegang tot het Forom onmogelijk maakten voor karren. De zijkant van het gebouw van Eumachia loopt langs de straat en wordt architectonisch verfraaid met pilaren en bogen in stucwerk.

HUIS VAN HET EVERZWIJN. (9)

Het Huis van het Everzwijn, ook wel genoemd het Huis van de Wildejacht, bevindt zich aan de andere kant van de straat op nummer 8 en een bezoek is interessant gezien de mooie mozaiek vloeren en freco's met jachtafbeeldingen en tablinum (portretten in medaillons).

TEMPEL VAN VESPASIANUS. (10)

De tempel van Vespasianus op het Forum is als geheel veel bescheidener van opzet dan het gebouw van Eumachia, maar toch interessant.

Een muur die verlevendigd wordt door architectonische stucco's omsluit de gehele ruimte. Voor de kleine cella, gewijd aan de cultus van de Genius van keizer Vespasianius na de aardbeving van 62 n.Chr. , bevindt zich een met reliëfwerk versierd altaar. Op de voorzijde is een interessante scène te zien van een stier die voor de tempel geofferd wordt.

DE TEMPEL VAN LARES PUBLICI. (11)

De Tempel van Lares Publici werd direct na de aardbeving van 62 n. Chr. 

gebouwd. Het is een eigenaardig bouwwerk van 18 bij 21 meter, dat bestaat uit drie vleugels, die in het midden een plein vormen. Zowel  de zijvleugels met de rechthoekige nissen als de centrale vleugel met de grote ronde nis waren bekleed met marmert en bevatten beelden van de beschermgoden van de stad (Lares Publici) . Dit heiligdom was door de inwoners van Pompeiï ingewijd, na het grote gevaar doorstaan te hebben, met imponerende ceremonies van boetedoening, die ertoe moesten dienen de doden te verzoenen.

MACELLUM. (12)

De serie van grote gebouwen op het Forum wordt afgesloten door het Macellum. Dit complex werd geconstrueerd in de keizertijd om als overdekte markt te dienen. Zowel aan de buitenzijde, op de Via degli Augustali, als onder de zuilengalerij op het Forum, die een plein van 37 bij 27 meter omsluit, waren winkels.

Midden op het binnenplein, waar op de westelijke wand nog resten van rijke schilderingen te zien zijn, bevond zich een rond bouwwerk met 12 zuilen en een koepeldak (tholos). In het midden daarvan was een vijver met vissen.

Tegen de achterwand lagen drie grote ruimtes. De middelste was gewijd aan de keizerlijke familie, zoals de hier gevonden beelden van Octavia (zus van Aughustus) en Marcellus (haar zoon), die zich nu in Nationaal Museum te Napels bevinden. Waarschijnlijk werd de linkse ruimte gebruikt voor verfrissingen, terwijl in de rechtse vis verkocht werd. Interessant is ook de voorgevel op het Forum, waar zich waarschijnlijk de kantoren van gelswisselaars (argentari) bevonden.

13.

Links van de tempel van Jupiter (14) zijn nog de resten van de latrines van het Forum te zien. 

Daarvoorbij lag een groot magazijn dat voor de graanverkoop gebruikt werd, Forum Olitorum, en waar nu veel archeologisch materiaal opgeslagen wordt.

Daarna in een kleine inham ligt de galerij de Mensa Ponderaria, een tafel van travertijn, waarin de Romeinse maten gegrift waren, zodat de op de markt gebruikte maten gecontroleerd konden worden.

TEMPEL VAN JUPITER. (14)

 

De Tempel van Jupiter overheerst met zijn gigantische afmetingen de noordzijde van het Forum. Dit capitolium in puur Italiaanse stijl rust op een verhoogd voetstuk, hoogte 3 meter, lengte 37 meter en breedte 17 meter, met een dubbele trap aan de voorzijde.

Het voorhof heeft vijf zuilen diepe en de cella, waar alleen priesters toegang hadden, was aan de binnenkant omgeven door een dubbele rij zuilen.

Tegen de achterwand bevonden zich de drie nissen voor de beelden van de Capitolijnse goden: Juno, Jupiter en Minerva.

In de kelders werden de schatten van de stad bewaard en de kostbare voorwerpen die eigendom van de tempel zelf waren. Met de komst van de Romeinse Republiek werd deze tempel, die in 150 v.Chr.  gebouwd was, vermoedelijk op de resten van een eerdere Etruskische tempel, het belangrijkste heiligdom van Pompeiï.

Na de vernieuwing onder keizer Claudius werd de tempel ernstig beschadigd door de aardbeving van 62 n.Chr. en de herbouw was nog in volle gang op het moment van de definitieve ramp. In de tussenliggende periode werd de dicht bij de theaters gelegen kleine tempel van Jupiter Meilichos gebruikt. Oorspronkelijk stonden naast de temp[el twee triomfbogen. De linker was gewijd aan Germanicus, terwijl de rechtse werd afgebroken om een beter uitzicht te bieden op een later gebouwde derde boog, die aan de noordelijke ingang tot het Forum diende en gewijd was Tiberius, in de nissen aan de zijde van het Forum bevonden zich waarschijnlijk beelden van Nero en Drusus. 

Op deze wijze werd de noordzijde van het Forum gevormd door de schitterende Tempel van Jupiter in het midden, geflankeerd door de beide triomfbogen en door lange rijen van zuilengangen van twee verdiepingen hoog. De bovenste verdieping werd door het publiek gebruikt om de schouwspelen op het plein beter te kunnen zien.

TEMPEL VAN APOLLO. (15)

(Even terug naar het begin van het Forum.)

De tempel van Apollo lag tegen de zuilengang van het Forum, maar uit het feit dat de hoofdingang gelegen was op de straat die naar de Porta Marina leidt, tegenover de zijkant van de Basiliek, blijkt dat de functie geheel verschillend was.

De tempel werd gebouwd door de Samnieten op een stuk grond dat al in de vijfde eeuw v.Chr. door de Grieken aan de god Apollo gewijd was. De rijke resten maken het makkelijk  zich de situatie  van tweeduizend jaar geleden voor te stellen. 

De gewijde  grond en de tempel zijn geheel omgeven door een zuilengang, waarvan de resten nog zichtbaar zijn De achterwand van de zuilengang was beschilderd met scènes uit de Llias.

 Vlak voor de zuilen zien we het prachtige beeld van Apollo, aan  de rechter zijde en daar tegenover de buste van het beeld van Diana. De originele bronzen beelden bevinden zich in het museum in Napels.

Beide goden houden hun boog gespannen als in een goddelijk duel.

Op de toegangspoort stonden beelden van Venus en Hermaphroditius. De tempel was gebouwd in Italiaanse stijl, als de tempel van Jupiter; een imposante trap leidde tot een hoog podium waar zich het heiligdom bevond omgeven door 28 Korinthische zuilen, waarvan er nog twee geheel overeind staan. De voorgevel van  het grote Atrium bestond uit zes zuilen, die oorspronkelijk in het midden een grotere ruimte vrijlieten.

Het Atrium was maar liefst vier zuilen diep. Het kleine sacellum werd beheerst door het grote beeld van de god. Op de vloer is nog de inscriptie te lezen die de questor Campanius liet aanbrengen in de taal van de Osci en die hij betaalde met geld van de tempelschat.

Naast de tweede in gang aan de achterkant van de tempel was de kamer van de priester-bewaarder. 

Voor de trap wordt onze aandacht getrokken door het majestueuze altaar in de openlucht dat tijdens de republikeinse periode geplaatst werd

Links staat de Ionische zuil die de duumviri Sepunius en Erennius lieten neerzetten voor een zonnewijzer.

Tijdens de regering van Nero werd het uiterlijk van de tempel gewijzigd door rijke versieringen in het stucwerk aan te brengen, die nu bijna geheel zijn verdwenen.

We wandelen terug over het Forum naar de Tempel van Jupiter en verlaten daar via de rechterpoort om uit te komen op de Via del Foro.

Aan onze linkerkant liggen de Thermen van het Forum en aan de rechterkant de Tempel van Fortuna Augusta.

THERMEN VAN HET FORUM. (18)

De thermen van het Forum heeft zijn belangrijkste toegang  gelegen aan de straat die naar deze baden is genoemd,; Via delle Terme.

Deze thermen, die met name bedoeld waren voor reizigers die van buiten de stad naar het Forum kwamen, vormden ket kleinste maar meest elegante openbare badhuis van Pompeiï. De baden die gebouwd werden in de eerste periode van de Romeinse kolonie en betaald met overheidsgeld, hebben alle kenmerken van de Romeinse baden. Alle ruimtes die nodig waren voor een compleet bad, waren dan ook aanwezig; kleedkamers, baden met koud, lauw en warm water, met aparte afdelingen voor mannen en vrouwen. Iedere ruimte werd goed verward met lucht, die afkomstig was van een centrale stookplaats en onder de vloer (hypocaustum)  en, waar nodig tussen de dubbele wan den (concarmeritatio) geleid werd. 

Door de vorm die doet denken aan een renaissance kapel, is met name  het frigidarium bijzonder suggestief.

Schitterend zijn ook de gewelvenmet stiucco's en de Atlanti van terracotta n het tepidarium. Eveneens bezienswaardig zijn de grote bronzen kolenpan in het tepidarium, die gebruikt werd voor de verwarming voor de hetelucht-installatie in werking te stellen; het grote bassin in het calidarium waar men gezicht en handen met heet water kon wassen en dat in die tijd 5250 sestertiën kostte; en daar tegenover de marmeren badkuip.

HUIS VAN DE TRAGISCHE DICHTER. (19)

Het huis van de Tragische Dichter ligt tegenover  de ingang van de Thermen van het Forum aan de Via delle Terme.

Het huis van de Tragische Dichter is een interessant woonhuis. het gaat hier om een typisch voorbeeld van een huis dat in de laatste jaren van Pompeiï aangekocht en vernieuwd door een lid van de klasse die de economie van Pompeiï beheerste. 

Het huis was versierd met kunstwerken die na de eerste opgravingen in de 18e eeuw naar het Nationaal Museum in Napels gebracht zijn, zoals schilderingen  van het atrium en van het peristylium en het mozaiek in het tablium, dat een scène uit een toneeltragedie voorstelt en waarnaar het huis genoemd is.

Men kan zich goed voorstellen hoe het huis er vele eeuwen geleden er uit zag met een overdekt atrium en het compluvium, waardoor de zon binnenkwam die de schitterende schilderingen en mozaieken; het groen van de tuin en de kleine tempel extra goed deed uitkomen.

BOOG VAN CALIGULA. (17)

De boog van Caligula  ligt op de driesprong van de Via delle Forum met links de Via Terme en rechts de Via della Fortuna Augusta, met in de verte zicht op de Vicolo di Mercurio.

We verlaten hiermee het oudste reeds opgegraven gedeelte van Pompeiï.

Onderaan de boog zien we nog resten van de bekleding in travertijn. In de diepe gleuven, die aan de zijden te zien zijn, rusten naar alle waarschijnlijkheid de stevige steunen waarop beelden en trofeeën stonden ter verering van de 'goddelijkheid' van de wrede en krankzinnige keizer G. Caesar Geramicus, ook wel Galigula genaamd, die regeerde van 37 tot 41 n. Chr.

In  de Via di Mercurio bevonden zich bijna hoofdzakelijk woonhuizen, en winkels lagen op het kruispunt.

                                                      Zie vervolg: POMPEIÏ. DEEL 3.