SPECULAAS. WAT IS DAT?

 

              NIET ALLEEN 

      MET SINT-NICOLAAS,

MAAR HET HELE JAAR DOOR.

SPECULAAS.

Het is weer bijna Sint-Nicolaas, en in de winkels zijn de speculaaspoppen, of grote dikke plakken, of gebroken plakken speculaas weer te verkrijgen.

Speculaas  was vroeger een lekkernij die  rond Sint-Nicolaas en tijdens de adventtijd populair was, maar tegenwoordig het gehele jaar door te verkrijgen is als een koekje bij de koffie of thee, en zelfs als broodbeleg.
In Nederland spreken we over 'speculaas' en onze zuiderburen  over 'speculoos', maar het is niet hetzelfde. De Belgische fabrikanten gebruikten traditioneel geen speculaaskruiden omdat deze in het begin van de 20e eeuw te duur waren voor een commercieel massaproduct

Het is in Nederland een met speculaaskruiden gebakken koeksoort die behalve de bruine suiker of bruine rietsuiker wordt gebakken.

De speculaaskruiden bestaan uit een mengsel van kaneel, nootmuskaat, kruidnagel, gemberpoeder, kardemon en witte peper.

Er zijn ook variaties met bijvoorbeeld anijs, korianderzaad en foeli. Amandelschaafsel kan ter garnering worden toegevoegd, erin of erop.

Voor het deeg wordt bloem (roggemeel), bruine suiker, boter en speculaaskruiden gebruikt. Het is een weinig rijzend deeg en het bevat alleen bakpoeder als rijsmiddel, waardoor het een vaste structuur heeft.

Bij het maken van het deed is het belangrijk om de temperatuur van het deeg niet te snel te laten stijgen. Het deeg kan men het beste een nacht in een koude omgeving zetten zodat de smaak van de kruiden goed door het deeg kan doordringen.

Het deeg wordt hierna in vormen gebakken in een warme oven.

Tegenwoordig is de fabricage van speculaas machinaal, maar in de oudheid gebruikte men voor het vervaardigen van echt fraaie speculaaspoppen houten vormen, die allerlei verschillende motieven hadden en een stukje vakmanschap in houtsnijden waren.

De vorm werd ingestreken met vloeibare boten, het deeg werd in de vorm geperst door middel van een deegroller en het overtollige deeg werd met een mes weggesneden. Men keerde de speculaasplank om en het gemodelleerde deeg valt eruit waarna het gebakken kon worden.

Een tijdrovend maar ook vakkundig werk. Dergelijke fraaie speculaaspoppen werden dan met Sint-Nicolaas als geschenk gegeven. Men noemde dit: "een vrijer krijgen".  

WAAR KOMT HET WOORD SPECULAAS VANDAAN?

* De speculaaskruiden zijn alle specerijen voorkomend in het Verre Oosten, dus rijst de vraag of deze       koek in de tijd van VOC voor het eerst werd gemaakt?

* Dan een verklaring is de verwijzing naar de specerijen, soms ook na het instellen van het gebruik           sinterklaaskruiden genoemd. Het woord speculaas zou volgens deze theorie een samentrekking zijn

   van specerijen en Sinterklaas = specu-laas.

*

Het Latijnse woord speculator, vertaald 'hij die alles ziet', als equivalent van het Oudgriekse,  episkopos, wat bisschop beteken; wat teven de bijnaam is van Sint-Nicolaas, wat wel erg ver gezocht   is. Hij was dan Bisschop van Mira (Turkije) geweest en werd na zijn overlijden in het jaar 550 door de Grieks- Katholiekerk heilig verklaard.

De verbinding van de heilige Nicolaas met het sinterklaasfeest beperkt zich alleen maar tot het geven van geschenken conform de legende om de heilige.

*  Het Latijnse woord speculum, wat spiegel betekend, omdat een speculaaspop het spiegelbeeld is van de afbeelding op de koekplank (prent) waarmee het gevormd wordt. Dit is de meest aangenomen verklaring.

* In Oudnederlands betekende speculatie "overdenking" of "vermoeden". De koek             werd  daarom gek scherend speculatie genoemd omdat het oorspronkelijk patisserie voor fijnproevers was. Speculatie in de betekenis "veronderstellen" of 'Bedenken" kan impliceren dat de koeksoort een soort "fantasiegoed" zou zijn.

Sint Nicolaas wordt over het algemeen in die christelijke landen gevierd die een grote binnenvaart vloot hebben of een zeevarende natie zijn. Hij is de beschermheilige van de schippers.