HEUSDEN ONTDEKKEN. GEVELS, GEVELSTENEN, SNIJRAMEN, ETC. (DEEL 2)

 

EENS VERVALLEN 

MAAR VOLLEDIG 

GERESTAUREERD.

                     DEEL 2.

HEUSDEN.

We wandelen terug in de richting van de Hoofdstraat, verder op de Hoogstraat naar de Botermarkt. Lopen de Engstraat en de Pelsestraat even in en uit en gaan verderop de Breestraat waar we aan het eind de Burghtstraat in lopen naar het Burchtplein en nemen daarna een kijkje in de Ridderstraat.

Van links naar rechts: Boter bij de vis. Hoogstraat 1; Posthoorn v/m PTT kantoor. Botermarkt 2; 

Wapen van Beelaerts anno 1606. Botermarkt 23.

Van links naar rechts Botermarkt:

Gaper. nr. 2 - 3.

Snijraam. nr. 19.

Van links naar rechts Engstraat:

Pand op hoek Engstraat - Vismarkt.

Pand met snijraam. nr. 8.

Pand met snijraam. nr. 6. 

Met de klok mee Engstraat:

Twee fraai uithangboorden.

Tekstbord en Ossenkop. anno 1981.

nr. 8.

Mening os goed vet geweid werd door slagershand hier in geleid en met het vlees velle ponden zwaar werd gevoed menig Heusdenaar.

MCMLXXXI Cornelis Janson.

Pelsestraat 17. 

Plattegrond van de vesting met tekst in braille.

Van links naar rechts Breestraat:

Snijraam. nr. 1. Draperie.

De Eike Boom. nr. 13. Huisnaam.

In het Paradijs. nr. 25.

GROTE OF SINT-CATHARINAKERK.

Reeds in 1210 wordt melding gemaakt van een kerk te Heusden. Van deze romaanse kerk bleef de toren tot 1944 bewaard. Deze was ster hellend en bestond uit een vierkant onderstuk. In 1328 bouwde men een noorder- en een zuiderzijbeuk. In de 15e eeuw werden koor en dwarsarmen gebouwd die in 1555 nog werden uitgebreid.

Hierbij werd gebruik gemaakt van speklagen met afwisselend baksteen en natuursteen. Na de stadsbrand van 1572 werd de kerk hersteld. In 1628 werd het 15e eeuwse nevenkoor aan de noordzijde gesloopt en van 1637-1639 werd het koor vernieuwd.

De kerk bezit een aantal grafzerken, en tekstborden uit de 16e en 17e eeuw. Ook is er een gerestaureerd gildenbord. De klokken dateren uit 1334, 1501 en 1528.

De toren werd in de nacht van 4 op 5 november 1944 door de terugtrekkende Duitse troepen opgeblazen, waardoor het westelijk deel van de kerk werd verwoest. De toren en drie traveeën van de kerk werden verwoest en niet meer herbouwd.

Het resterende deel van de kerk werd gerestaureerd.

Bij deze actie van de Duitsers kwamen 134 inwoners, die in de kerk schuilen, om het leven. Een herdenkingssteen is buiten aan de gevel van de kerk geplaatst.

Met de klok mee Burchtstraat:

De Swaen. nr. 1.

Kerk. anno 1587. nr. 2.

Deze jaartalsteen bevond zich in de toren die in de nacht van 4 op 5 november 1944 door de oorlogshandelingen verwoest werd.

Voet. nr. 2. Gedenksteen.

Gegroet, Heusden dat door de geleerde Voetius sinds lang gezegend is en dankzij de naam van deze grote man nog altijd schittert. (19-11-2008)

 Haan boven ingang van de Catharijnekerk nr. 2. Ecclesia Vigilate Heusdanae.

Op het Burchtplein ligt de microbrouwerij en het brouwcafé "Kareltje", eigendom van de hobbybrouwer Theo van Loon en zijn vrouw Annet. 

De brouwerij bevindt zich op de eerste verdieping van de stadsherberg "Kareltje" en is vernoemd naar de hond van het brouwers echtpaar.

Naast een productie van 175 liter verschillende kwaliteiten bier worden en ook likeuren en jenevers gemaakt.

Ridderstraat 5.

Versierd jaartal 1605 met daarboven een kopje.

GOUVERNEURSHUIS.

Het voormalig Gouverneurshuis is tegenwoordig het Museum voor het Land van Heusden en Altena.

Het in 1964 gestichte museum is gevestigd in dit fraaie pand dat stamt uit 1592 en was de woning van de gouverneur van het in Heusden gelegerde garnizoen.

In de Gildekamer zijn voorwerpen te vinden van het Oude Gilde  van de Voetboog van Sint Joris, een schuttersgilde dat in 1588 werd opgericht.

Het pand heeft een zeer fraai aangelegde tuin.

Van links naar rechts Putterstraat:

't Puttertje (vogel) nr 21.

Snijraam. Tuingereedschap. anno 1875. Nr. 27

Nederlandse Leeuw. nr. 26. 

Van links naar rechts Putterstraat:

Sint Joris. nr.31. Voormalige Schuttersdoelen.

 Vincentius á paulo . Beeld, nr. 31.

voormalig St. Vincentiushuis. 

Man in ton. nr. 74b. anno 1791.

Nackt benick geboren noch hebick meer gewonnen dan verloren.

Vreemde tekst boven poortboog nr.55. JLNS 17-12-1975 49 x een invulhuis = 49 x (thuis + buren) in een behouden stad. anno 1975.

Van links naar rechts:

In de fortuyn. (Fortuna) 

Wittebroodstraat 8.

Het wittebroodskint.  Vaas met guirlande.

Sterrestraat 3. 

DEMER.

De Demer was in de middeleeuwen een vestinggracht langs de stadsmuur waar zich op deze plaats een versterkte toren was gebouwd.

De stadsmuur verdween al bij de de aanleg van de eerste vestingwerken aan het einde van de 16e eeuw, maar het rondeel aan de Demer werd pas in de loop van de 19e eeuw afgebroken.

Resten van het bouwwerk stond toen bekend als de 'oude duiventoren'.

In het kader van de grootscheepse restauratie van Heusden is op de nog aanwezige veertiende-eeuwse fundamenten een nieuwe toren gereconstrueerd.

Een tekening uit 1692 diende als bouwvoorbeeld.

Het huidige Demerrondeel werd in 1985 voltooid.

                                                            Demer 19. Johannus Paulusschool.

                                                   Johannes met adelaar en Paulus met zwaard.

BASTION.

Een bastion of een bolwerk is een uitspringend verdedigingswerk van aarde of steen en maakt deel uit van een vesting of een fort.

De eerste bastions werden tegen het einde van de 15e eeuw naar Italiaans ontwerp van Giuliano da Sangallo gebouwd.

In de Nederlanden werden de eerste bastions ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog aangelegd: in Antwerpen in 1540 en fort Rammekens bij Vlissingen in 1547. Dat was het werk van pioniers als Simon Stevin

Een weergave van twee bastions met bijbehorende onderdelen:

1. volbastion.

2. hol bastion.

3. opril.

4. onderwal.

5. flank.

6. keel.

7. face.

8. saillant.

9. coutine.

10. terreplein.

Een bastion bestaat uit diverse onderdelen. Vanaf de binnenkant gezien, eerst de keel waarmee het bastion in verbinding staat met de vesting. Bij de keel bevinden zich meestal oprillen waarmee toegang wordt verkregen tot de walgang.

Dan het eigenlijke bastion zelf, dat soms op gelijke hoogte het zogenaamde vol bastion met de courtine ofwel de omringende vesting hoofdwal ligt.

Als het bastion op gelijke hoogte met het terreplein ligt noemt men dat een hol bastion.

Het bastion is over het algemeen omringt door de hoofdwal. De zijkanten die grenzen aan de hoofdwal worden flanken genoemd, vanuit de flanken lopen facen als een uitstulpende punt naar de saillant.

Als het vestingwerk werd aangelegd volgens de principes van het Oud-Nederlands vestingstelsel bevindt zich tenslotte aan de voet van het bastion ook nog een onderwal.

Een bastion is een zelfstandig, aan drie kanten te verdedigen object met een offensieve functie.

Op het bastion is ruimte voor infanterie en het was meestal permanent bezet met een batterij geschut.

In veel steden was het bastion ook de aangewezen plek voor een walmolen.