ZIERIKZEE ONTDEKKEN. GEVELS, GEVELSTENEN, SNIJREMEN, ETC. (DEEL 1)

 

 EEN OUDE VESTINGSTAD 

     MET NU NOG DRIE 

       STADSPOORTEN.

                         DEEL 1.

ZIERIKZEE.

Zierikzee is een stad in de gemeente Schouwen-Duiveland in de provincie Zeeland. De naam van Zierikzee is te herleiden tot een samenstelling van de persoonsnaam 'Siric' en het Oudnederlandse 'aa' of 'aha' dat 'water' betekend. Siric of Sigiric is een oude Germaanse naam, en een samenstelling van de twee delen 'sigi', zege of overwinning' en 'ric', rijk of veel. Toen men de gebetiel -s in 'Sirics Ee' ("de Ee van Siric") niet meer als zodanig herkende, werd het laatste deel opgevat als 'See' in plaats van Ee (of Aa), leidend tot de huidige spelling met -z.

In 976 komt Zierizee onder de naam Creka, kreek, voor in een oorkonde waarin de Sint-Baafsabdij door keizer Otto II wordt bevestigd in haar bezittingen. De naam Zierikzee komt voor het eerst voor, als Siricasha, in een oorkonde ui 1156. 

In 1248 werden de stadrechten van Zierikzee door graaf Willem II van Holland bevestigd en uitgebreid. De eerste stadrechten waren verleend tussen 1217 en 1220 maar de juiste datum is niet bekend.

Aan het einde van de middeleeuwen was Zierikzee een strategisch belangrijke plaats in Zeeland en omgeving.

In 1303 en 1304 werd de stad meerdere malen belegerd door Vlaamse troepen onder leiding van Gwijde van Namen. De Vlamingen slaagden er niet in Zierikzee in te nemen en werden uiteidelijk verslagen in de slag bij Zioerikzee op 11 augustus 1304 door de Zeeuws-Franse vloot, waarbij Gwijde van Vlaanderen werd gevangengenomen. Het jaar daarop werd op 23 juni 1305 het Verdrag van Athis-sur-Orge tussen graafschap Vlaanderen en het koninkrijk Frankrijk afgesloten om beider machtsverhoudingen te regelen.

Tussen 1414 en 1576 vonden er in Zierikzee grote stadbranden plaats; in 1414 brandde de helft van de stad af, in 1458 het beste deel van de stad, waaronder het Begijnhof, het klooster Franciscanen, Minderbroederklooster, en in 1466 een derde van de stad met de Grote Kerk.

In de Tachtigjarige Oorlog werd Zierikzee op 8 augustus 1572 door de Watergeuzen ingenomen. In september 1575 landen de Spaanse troepen op Schouwen en Duiveland, en sloegen het beleg voor Zierikzee. 

De stad gaf zich over op 29 juni 1576, maar vier maanden later ontstond en muiterij onder Spaanse soldaten wegens achterstallige betalingen, waarna de Spanjaarden vertrokken.

Op 1 januari 1735 werd in de stad een slavenklas in het leven geroepen om gevangen genomen Zierikzeese zeelui vrij te kopen. 

Het gebeurde in de 18e eeuw vaak dat zeelieden tot slaaf werden gemaakt door Barbarijnse zeerovers. Zij moesten dienen op de galeien van de zeerovers of werden doorverkocht aan Arabische slavenhandelaren. De slavenkas bleef bestaan, ook nadat in de 18e eeuw een einde werd gemaakt aan de Arabische slavenhandel . Na de watersnoodramp van 1953 werd met het geld van de Slavenkas de bouw van twee nieuwe kleuterscholen gefinancierd.

Tijden de Eerste Wereldoorlog werden op 30 april 1917 door een verdwaalde Britse piloot zes bommen op de stad geworpen. De piloot had Zierikzee verward met Zeebrugge, er vielen drie slachtoffers.

Na de Tweede Wereldoorlog werd bij Zierikzee zo'n 30 miljoen kilo munitie in de Oosterschelde gedumpt.

In 1997 hield de gemeente Zierikzee op te bestaan en werd de gemeente onderdeel van de grotere gemeente Schouwen-Duiveland. Het gemeentehuis bevindt zich in Zierikzee.

WAPEN VAN ZIERIKZEE.

Het wapen van Zierikzee werd op 31 juli 1817 als wapen erkend door de Hoge Raad van Adel. Hiermee werd het wapen dus niet toegekend, maar wel erkend.

Het wapen had de volgende beschrijving:

Van keel (rood) beladen met een klimmende leeuw van sabel (zwart).

Het schild gedekt met een kruis en verzeld ter weerzijde van een Z, alles van goud.

De allereerste zegels waarop Zierikzee haar wapen voerde stammen uit de 13e eeuw. Zierikzee verkreeg in 1217 of 1219 en 1222 stadsrechten. De zegels vertonen vanaf het begin een leeuw, mogelijk is dit de leeuw van het gewest Holland. Ook aangepaste zegels vertonen een leeuw, maar dan een leeuw in een wapenschild.

Latere zegels hebben soms schilddragers, in 1503 zijn het twee griffioenen en in 1527 twee meerminnen.

In 1673 komt het wapen voor met twee letters als schildragers.

Op de gevel van de Gasthuiskerk is het wapen afgebeeld met een zeemeerman en een zeemeermin.

Over de herkomst van het kruis dat het wapen dekt zijn verschillende theorieën: het kan een andreaskruis zijn of een weefspoel die verwijst naar de lakenindustrie.

ZIERIKZEE ONTDEKKEN.

We beginnen onze wandeling door Zierikzee  bij de Nobelpoort en gaan verder via de Korte Nobelstraat, de Sint Anthoniesdam, naar de Lange Nobelstraat, waar we een kijkje nemen bij de stadsmolen De Hoop. Slaan de Hoge Molenstraat in waar we halverwege even Vrije in en uit lopen, en aan het einde Van de Molenstraat via de Arendstraat aan de noordelijke zijde van de Oude Haven uitkomen waar de Noorderhavenpoort staat. Lopen hierna via het Kraanplein over het zuidelijke deel van de Oude Haven naar de Zuiderhavenpoort.

NOBELPOORT.

De Nobelpoort is een van de drie overgebleven stadspoorten van Zierikzee. De poort is landinwaarts gesitueerd en dateert uit het midden van de 14e eeuw. Voor de poort lag oorspronkelijk een ophaalbrug. Tot 1866 werden de poorten iedere avond gesloten.

Over da naam van de poort bestaat een volksoverlevering:

Er zoude. in Zierikzee twee zusters met de familie naam Nobel hebben geleefd, van wie er één krom liep. Deze dames zouden hebben getwist over de bouw van de torenspitsen van de poort. Met als gevolg dat de spits van de rechtertoren meer facetten heeft en deze bovendien iets krom is.

Uit archieven blijkt dat daadwerkelijk een familie Nobel heeft bestaan en dat daar wellicht ook de Zierikzeese Lange en Korte Nobelstraat naar zijn vernoemd.

Een andere verklaring kan de 14e eeuwse munt die als betaal middel werd gebruikt in de Lage Landen, de nobel, waarmee men vermoedelijk tol moest betalen om de poort in de gaan.

Van links naar rechts Nobelpoort:

Zicht op de binnenstad met molen van buiten af.

Zicht op de achterkant van de poort vanuit de stad.

Korte Nobelstraat 21. Pelgrimsinsigne.

MOLEN DE HOOP.

De Hoop is een ronde stenen stellingkorenmolen met een hoogte van 12,30 meter. Het is de jongste van de twee resterende korenmolens van de stad. De molen ligt in het verlengde van de Nobelpoort aan de Lange Nobelstraat.

De eerste molen op deze locatie werd opgetrokken in 1788. In 1850 werd de molen door een stenen exemplaar vervangen. Na de brand in 1874 werd de molen opnieuw opgebouwd tot een slanke , bakstenen molen, die nog steeds in bedrijf is.

De molen herbergt op de steenzolder drie windgedreven koppels maalstenen, waarvan er één 17der. 150 centimeter doorsnee, blauwe molenstenen heeft en twee 17der kunststenen.

Op de begane grond staan een elektrisch aangedreven maal stoel en een mengketel. De jacobsladder transporteert her graan naar hoger gelegen zolders. Op de eerste zolder staan een snijwals, graanreiniger, borstelmachine, cycloon voor de kafafzuiging, filterinstallatie en kleine klopbuil voor het maken van bloem.

Een zolder hoger staan een grote klopbuil en houten mengketel, die beide op windkracht kunnen werken.

Een herinneringssteen aan de eerste steenlegging op 14 augustus 1850.

De kap van de molen wordt gekruid met een kruilier. De kap draait op ijzeren rollen in houten rolwagens.

De boven as is nog origineel uit 1888.

In 1981 kreeg de molen gelaste stalen roeden die een vlucht hebben van 23.5 meter.

 

                                   Hoge Molenstraat 43. Mossel,, Boogaard 1927.

Vrije 42. Ondergaande zon In 't vrij.

anno 1919.

NOORDER HAVENPOORT.

De Noordhavenpoort is een van de drie overgebleven stadspoorten van Zierikzee.

De Noordhavenpoort is gelegen aan de Oude Haven tegenover de Zuidhavenpoort bij de ingang van de Oude Haven.

De poort werd in oorsprong in de 14e eeuw gebouwd. Later werden de poorten uitgebreid verfraaid en verbouwd.

De huidige vorm dateert uit het begin van de 16e eeuw. De Noordhavenpoort verschild duidelijk  van de Zuidhavenpoort, maar waren bij de oprichting waarschijnlijk vrijwel identiek. 

Met de klok mee Noordhavenpoort:

Wapen van Zierikzee aan de stadzijde van de poort.

Noordhavenpoort gezien  van de veldzijde.

Achterkant van de poort stadszijde.

Wapen van Zierikzee aan de achterzijde.

Met de klok mee Oude Haven:

Ornament in bovenlicht. nr. 9.

Bovenlicht van Die Wijnkelre. nr. 20.

Kuiper. anno 1631. nr. 19.

Van links naar rechts Oude Haven:

De Adelaar. nr 54.

De Aveling. Vaas met guirlandes. nr. 55.

Kraanplein 16. De drie koningen (drie kronen).

ZUIDER HAVENPOORT.

De Zuiderhavenpoort is een van de drie stadpoorten van Zierikzee.

De Zuidhavenpoort staat bij de ingang van de oude stadshaven tegenover de Noorderhavenpoort.

De poort werd in de 15e eeuw gebouwd. 

Het bakstenen poortgebouw heeft vier hoektorens.

Het koepeltorentje is in 1858 vernieuwd. Hierin is opgehangen het oudste carillon uit 1554 van Nederland, uit het oude stadhuis.

Bij de poort staat het watersnoodmonument: 'Beproefd maar niet gebroken' uit 1970.

We vervolgen de wandeling via het Havenpark en het Havenplein om via Mol op de Melkmarkt ui te komen. 

Van links naar rechts Havenpark:

De Witte Zwaan. anno 1658. nr. 1

Dbrouwery in de Eenhoore. (eenhoorn)  nr. 14.

Havenpark 23. En Esperant Fidel. 

anno 1617. Drie leeuwenkoppen.

nr. 23.

Van links naar rechts Havenpark:

Snijraam. Medaillon met strik en draperieën. nr. 33.

Snijraam. Medaillon met strik en draperieën. nr. 35.

Snijraam met zonornament. nr. 37.

BEURS.

De  Beurs gelegen op het Havenplein 15, werd in 1651 tegen de Gasthuiskerk aangebouwd als een overdekte markthal met aan de straatzijde een boogstelling met hardstenen Toscaanse kolommen. De vloer bedekt met zwarte en witte tegels.

Boven de door acht houten tongewelven gedekte vrije ruimte de besloten galerij van de Gasthuiskerk.

Aan de gevel van de beurs bevindt zich een afbeelding van het oude wapen van Zierikzee, met als schilddragers een zeemeerman en een zeemeermin.

Van links naar rechts Havenplein:

In het azijnvat. anno 1641. nr. 22.

De Halve Maan. Rozet met strik en guirlandes.

nr. 24.

Melkmarkt 8 - 11. 

Oud wapen van Zierikzee.

                    Zie vervolg: ZIERIKZEE ONTDEKKEN. GEVELS, GEVELSTENEN,

                                                          SNIJRAMEN, ETC. DEEL 2.