PATRIJSPOORT. WAT IS DAT?

            OM LICHT EN LUCHT 

                BINNEN TE LATEN 

                   OP EEN SCHIP.

PATRIJSPOORT.

Het woord patrijspoort is een verbastering van batterijpoort, in vroeger eeuwen de poort in de scheepswand die kon worden geopend en waardoor de loop van het kanon naar buiten kon worden gestoken.

Met de opkomst van de stalen scheepsbouw en het plaatsen van het scheepsgeschut bij de marineschepen boven op het dek vervielen deze batterijpoorten en werden het patrijspoorten, uitgevoerd in ronde glazen scheepsramen, geplaatst in de scheepshuid, die geopend kunnen worden en dienen voor toelating van licht en lucht, in tegenstelling tot de lichtranden die alleen dienen voor toelating van licht.

Patrijspoorten  worden aangebracht in boordwanden aan buitenwanden van hutten, verblijven en andere ruimten en moeten waterdicht gesloten kunnen worden.

Op de oudere schepen werden ze geplaatst boven de waterlijn om alleen licht binnen te laten. Alhoewel dit pas werd gedaan na de aanval van de Japanners op Pearl Harbour. Toen deze schepen werden getroffen en slagzij maakten liepen zij vol water door de geopende patrijspoorten, geopend om frisse lucht binnen te laten, waardoor de schepen vol liepen met water en zonken.


(Een niet te openen patrijspoort of lichtrand, met een blind of klep.)

Op vrachtschepen en tankers vindt men ze hoofdzakelijk in de bovenbouw en in de boordgangen van de bak en van de kampanje; op passagiersschepen in grote getale in de boordgangen.
Daar al deze openingen, vooral als ze dicht bij de waterlijn waren aangebracht, een gevaar zouden zijn voor de waterdichtheid van het schip, treft men in het Schepenbesluit uitgebreide voorschriften aan betreffende constructie, behandeling en sluitingsmiddelen van deze poorten.
In grote lijnen komt het hier op neer, dat de poorten zwaarder moeten zijn geconstrueerd en extra sluitingsmiddelen moeten hebben, naarmate ze dichter bij de hoogste indelingslastlijn zijn gelegen.
Voor onder de indompelingsgrenslijn gelegen poorten op passagiersschepen eist het Schepenbesluit onder andere dat nabij de waterlijn lichtranden gebruikt moeten worden in plaats van patrijspoorten.

De lichtranden zijn zogenaamde A-poorten en de scharnierende de zogenaamde B-poorten.

(Links een scharnierende B-poort met blind.)

A-poorten moeten aan de binnenkant van vast aangebrachte scharnierende blinden of wel stormkleppen zijn voorzien.
B-poorten mogen losse blinden hebben, voor zover de poorten niet liggen voor 1`/8 van de lengte vanaf de voorsteven of niet behoren tot tussendeks passagiersruimten en verblijven van bemanning. De losse blinden moeten in de nabijheid worden opgeborgen.
Voor de overige poorten zijn scharnierende blinden voorgeschreven indien ze lager liggen dan 1/40 van de scheepsbreedte vermeerderd met twaalf voet boven de hoogste lastlijn.
In verband met de veiligheid en met het oog op weersomstandigheden, slagzij, etc. geeft de gezagvoerder aan welke poorten zonder gevaar geopend mogen worden.
Van het openen en sluiten van patrijspoorten op de laagste dekken van een passagiersschip moet in het scheepsdagboek melding worden gemaakt. Evenwel verstrekt het Hoofd van de Scheepvaartinspectie voor poorten gelegen nabij de waterlijn, bij vertrek een lijst waarop voor elke diepgang aangegeven is welke poorten voor vertrek met een sleutel gesloten moeten worden en gedurende de reis gesloten moeten blijven. Poorten welke gedurende de reis niet te bereiken zijn, moeten gesloten zijn met hun blinde kleppen.

Patrijspoorten moeten ook aan een voorgeschreven diameter voldoen. Het moet voor een normaal persoon mogelijk zijn via de poort het schip te kunnen verlaten; met gestrekte armen als eerste door de poort en daarna het lichaam.

Het gebruik van patrijspoorten is de laatste jaren sterk afgenomen in de zeevaart onder invloed van de toenemende toepassing van airconditioning aan boord.
Bij oorlogsschepen is het gebruik zelfs geheel verdwenen en worden lichtranden nog in beperkte aantallen in de bovenbouw toegepast. Tevens door moderne materialen is de patrijspoort ook van vorm veranderd en lijkt zodoende op een klein raam met ronde hoeken.