WERELDERFGOED IN NEDERLAND. DE GRACHTENGORDEL VAN AMSTERDAM. (DEEL 9)

EEN STADSGORDEL VAN WATER. (9)

De grachtengordel is een deel van de Amsterdamse binnenstad.

(Amsterdam halverwege de 16e eeuw.)

Deze grachtengordel bestaat van binnen naar buiten, uit de Singel, Herengracht, Prinsengracht en de in latere periode aangelegde Lijnbaangracht.

Al deze grachten liggen in een halve maan cirkel om het oude centrum van Amsterdam heen en beginnen bij de Brouwersgracht.

Alleen de eerste vier grachten hebben een directe verbinding met de Amstel.Later werden deze grachten doorgetrokken aan de andere oever van de Amstel en kregen 'Nieuwe' voor de naam te staan. Om het gehele centrum van de stad, vanaf de Brouwersgracht tot aan het Lozingskanaal loopt de Singelgracht.

Binnen deze grachtengordel liggen de volgende grachten: Oudezijds Voorburgwal en Oudezijds Achterburgwal, de Geldersekade en de Klovenierswal, Waals, Elandsgracht, Rappenburgwal, Uilenburggracht, Houtkoperswal, Oude Schans en de Zwanenburgwal welke allemaal onderling verbonden zijn en via sluizen in verbinding staan met de Binnen Amstel en het IJ. Ook het huidige Damrak en het Rokin waren vroeger waterwegen die het IJ met de Amstel verbonden door de stad.

Het zijn de waterwegen van de stad om de pakhuizen en de koopmanshuizen te bereiken voor de handel.

De grachten hadden vroeger een verbinding nodig via sluizen en het IJ, daar toen de Zuiderzee nog onderhevig was aan eb en vloed.

Op de rede van Amsterdam, het IJ werden de grote zeilschepen gelost in kleinere vaartuigen welke de goederen via het grachtenstelsel vervoerden naar de pakhuizen.

Pakhuizen en fraaie koopmanswoningen verrezen langs de grachten en honderden bruggen verbonden de kade's met elkaar.

Vanaf 1600 werd begonnen met de aanplant van bomen langs de grachten om zo meer zuurstof in de stad te krijgen en het aanzien te verbeteren en schaduw te geven. Uiteindelijk waren het de iep-soorten die het beste gedijden langs de grachten. Nu staan er ruim 40 soorten van deze boom soort langs de grachten met een totaal van 75.000 stuks. Het was vooral in de zomertijd stinkend warm in de binnenstad door het sterk vervuilde grachten water waar alles in werd geloosd. Een goede door spoeling van de grachten zoals men nu kent, kende men nog niet.

                                                     ( Amsterdam in de 21e eeuw.)

Tot het einde van de 16e eeuw bestond de stad Amsterdam uit het gebied binnen de Singel en de huidige Klovernierswal. Na 1585 kreeg de stad te maken met een explosieve toename van inwoners.

In 1613, tijdens het Twaalfjarig Bestand gedurende de 80 jarige Oorlog met Spanje, begon men met het uitgraven van de Herengracht, Keizersgracht en de Prinsengracht vanaf de Brouwersgracht. Op de opgehoogde grond tussen de grachten ontstonden bouwkavels welke de gemeente te koop aanbood.

De grachten waren tevens een waterlinie ter verdediging van de stad met de daarnaast gelegen omwalling.

Rond 1660, na de het sluiten van de Vrede van Munster werden de grachten doorgetrokken naar de Amstel en zo kreeg de stad het aanzien van een halve maan. Dit aanzien bleef zo tot in de tweede helft van de 19e eeuw.

De grachtenpanden getuigen vanaf de kadezijde of vanaf de gracht van een ongekende welvaart gedurende de Gouden Eeuw en later in de 18e eeuw. Een ieder persoon van enige betekenis, een rijke koopman of zijn gilde, diamanthandelaars en goudsmeden of belangrijke instanties hadden zeker een fraai pand aan een van de grachten staan.

Het gehele grachtenstelsel van meer dan 14 km.lengte, 80 nu nog bestaande bruggen en langs de kanten meer dan 8000 monumenten, kan gezien worden als een staaltje van waterbouwkunde, stadsplanning en architectonische kennis.

Honderdduizenden buitenlanders bezoeken jaarlijks deze binnen stad die uniek is op de wereld.

Sinds 2010 is dit stukje binnenstad van onze hoofdstad Werelderfgoed.

( Zie vervolg deel 10; Molencomplex Kinderdijk-Elshout.)