ENKHUIZEN ONTDEKKEN. GEVELS, GEVELSTENEN & ORNAMENTEN. (DEEL 3)

 

          EEN WANDELING DOOR 

   ENKHUIZEN EEN STAD MET EEN 

   RIJK VERLEDEN WEERGEGEVEN 

  OP DE GEVELS VAN DE GEBOUWEN.

                                             (DEEL 3)

ENKHUIZEN.

We wandelen de Breedstraat uit in de zuidelijke richting, slaan aan het einde rechts af en komen uit bij de Zuiderspui welke is over de Zuiderhavendijk heen ie gebouwd. 

HET SPUIHUISJE OF SLUISWACHTERSHUISJE.

In het pand waarin tegenwoordig het  'Flessenscheepjesmuseum' gevestigd sinds 1992, bevindt zich de sluisdeur die de Zuiderhavendijk kon afsluiten van de toenmalige Zuiderzee.

Niet alleen het waterpeil van de stad kon op deze manier geregeld worden. De Zuiderhavendijk stond door middel van een aantal duikers in verbinding met de hele polder. Door deze spuisluis kon het watterpeil in heel Oostelijk West Friesland geregeld worden.

De wapens in de gevel, van links naar rechts Hoorn, Maurits van Oranje, West Friesland, Enkhuizen en Medenblik, duiden op de regionale functie van het gebouwtje. De sluisdeur doet, als hij open staat, dienst als kamerwand.

Naar verluid heeft men in de jaren zeventig van de vorige eeuw het mechanisme nog in werking gezet en heeft men de wand in het water laten zakken en weer opgehesen. Maar aangezien het hele gebouwtje begon mee te bewegen is het experiment niet meer herhaald.

Zoals de meeste panden op het Zuiderspui is de nok van het spuihuisje evenwijdig  aan de straat.

Normaal is de nok haaks op de straatrand. Ooit liep de middeleeuwse stadsmuur  over het Zuiderspui. Toen na de aanlag van de Vestingwal in het laatste decennium van de zestiende eeuw, de stadsmuur gesloopt werd, bleef er een smal kavel over om te bebouwen, te smal om de nieuwe panden haaks op de straat te zetten.

Zuiderspui heeft al meer dan een eeuw geleden zijn waterstaatkundige functie verloren. De negentiende eeuwse sluis bij de Drommedaris heeft het gebouw overbodig gemaakt.

Op het pand Zuiderspui, anno 1657, staan twee windrozen, één met een mannengezicht in een maancirkel, en één met een vrouwengezicht in een zonnestralencirkel.

Aan de gevel van het pand Zuiderhavendijk 101 hangt een boegbeeld.

Een Enkhuizer Haringbuis siert de gevel van

Bocht 2.

De gevel van het pand Bocht 4 toont een ooievaar.

Aan de gevel van het pand Bocht 17 zijn drie wapenschilden geplaatst:

links het wapen van Verploegh, rechts het wapen van Chassé, en in het midden het gecombineerde wapen van Verploegh - Chassé. 

Alleen het wapen van Chassé wordt gedekt door een andere kroon.

Met de klok mee: Bocht 17 een uil met de tekst anno domini 1972.

Zuiderspui 2. Het wapen van Bourgondië. anno MCCCVXXVII 

(1527)

Zuiderhavenstraat 38. Boom. anno 1650.

Zuiderhavenstraat 86. Ornament.

 

We zetten onze wandeling voort over de Dijk, welke is gelegen langs de Oude Haven van Enkhuizen.

Hier liggen niet alleen fraaie oude panden aan het water, maar in het water varend erfgoed, sleepboten welke door een stoommachine worden voortgestuwd. 

Aan de gevel van Dijk 82 een leeuwenkop en verder een gevelsteen met de romp van een galjoen met daarboven een ster.

De gevel van Dijk 72 heeft op één hoek een leeuwenkop, op de andere een ster met vijfpunten en boven het venster een cartouche.

Fortuna, een gevelsteen op Dijk 62.

Wapen van Enkhuizen, een gevelsteen op Dijk 58.

SNOUCK VAN LOOSEN STICHTING.

De Snouck van Loosen Stichting is een gebouwencomplex uit de achttiende en de negentiende eeuw, gelegen op de Dijk 36, dat tot het einde van de twintigste eeuw in gebruik was als klein bejaardenhuis.

Het achttiende eeuwse deel is het voormalige woonhuis van de familie Snouck van Loosen, rijk geworden door de handel in de tijd van de Oost-Indische - en de West-Indische Compagnie.

Het huis met de opvallende hardstenengevel is gebouwd in 1740-1742 in de Lodewijk XIV-XV stijl en uitgebreid in 1790 in de Lodewijk XVI-stijl.

Naast het woonhuis staat een achtzijdig bijgebouw, het voormalige rederskantoor, met een eigen entree en een uitgebouwd venster  met ruim uitzicht over de haven. Het is zeer uitzonderlijk dat  iemand zijn huis kan uitbreiden ten koste van de openbare ruimte, of te wel ten koste van de stoep. Het tekent de macht en het aanzien van de familie dat het hier wel is gebeurd.

Linksboven de gekroonde versiering boven een poortje met afbeelding van Cupido. Dijk 36

Rechts een zeer fraaie versiering op de nok van de voorgevel van het rederskantoor naast het woonhuis Dijk 36.

Linksonder de gekroonde alliantiewapenschilden van Loosen en Bontekoning op het woonhuis Dijk 36.

Margaretha Snouck van Loosen, de laatste telg van deze rijke familie, overleed in 1885. Met haar stierf de familie Snouck van Loosen in directe lijn uit. In haar testament verklaarde zij, dat zij haar kapitaal aan de stad terug zou geven. Zo bepaalde zij dat haar woonhuis diende worden bestemd tot bejaardenhuis voor zes tot acht alleen staande dames. Aan deze wens is uitvoering gegeven door het achterhuis af te breken en op die plaats een specifiek op de functie van bejaardenhuis gericht gebouw op te trekken, met veel licht en ruimte voor de bewoners. Het bejaardenhuis is eind 1998 gesloten.

Een spreuk uit 1626 in de Franse taal op de gevel van Dijk 32.

We steken vanaf de Dijk de brug over de Oude Haven over naar de Spoorstraat, waar de ingang ligt van het Snouck van Loosenpark  met op de granieten zuilen de beide familiewapenschilden afgebeeld.

Via de Havenweg komt men dan uit bij de Drommedaris gelegen in de Paktuinen.

DROMMEDARIS.

(Ingang aan de westelijke zijde met boven de poort de Enkhuizer maagd met het wapen van Enkhuizen, en daaronder het jaartal 1540.)

De Drommedaris is in 1540 gebouwd. het gebouw was ooit de poort die toegang gaf tot de stad vanaf de zeezijde.

De stadsmuur, de fundamenten liggen nog onder de Paktuinen, sloot op de Drommedaris aan.

De oorspronkelijke Drommedaris was eigenlijk niet meer dan een soort bunker met twee verdiepingen waarin kanonnen stonden opgesteld.

Op de begane grond en in de kelder zijn de nissen voor de kanonnen nog te zien.

Rond 1600 verloor de Drommedaris zijn militaire functie. 

De stadsmuur werd afgebroken en vervangen door een aarden wal, de Vest. Voor de Drommedaris. op het zo geheten Landje van Top, was al een aarden wal aangelegd: Willigenburg. Het verhaal gaat dat Willem van Oranje, die in de rumoerige zomer van 1572 Enkhuizen bezocht, persoonlijk de inwoners van Enkhuizen heeft geadviseerd de haven op deze manier te verdedigen. Zeer 'gewillig' hebben de Enkhuizers het verdedigingswerk opgeworpen.

In 1649 is de Drommedaris met twee verdiepingen en een klokkentorentje, met een carillon van Hemoney verhoogd.

De ornamenten aan de zuidzijde van de poort zijn toen ook aangebracht.

Aan de zuidoostzijde van het gebouw hangen twee ankers die herinneren aan een poging van de Geldersen om in de zestiende eeuw de stad in te nemen. Zij werden echter op tijd opgemerkt en verjaagd, waarbij ze in hun haast om weg te komen de ankers kapten. De Enkhuizers haalden de ankers uit het water en brachten ze triomfantelijk in de stad.

( Afbeeldingen aan de noordzijde van de Drommedaris gezien vanaf de ophaalbrug.)

In de loop der eeuwen het de Drommedaris verschillende functies gehad. het eerste postkantoor, met een telegraafverbinding, was erin gevestigd, er werden belastingen geheven en het was een gevangenis.

In de jaren vijftig van de vorige eeuw werd het een Internationaal Studenten Centrum. Nu is er een cultureel centrum in gevestigd. 

Sinds het voorjaar van 2015 is de Drommedaris weer open na een jarenlange verbouwing en restauratie.

Met het gevoel, kijkend naar dit mooiste stukje van Enkhuizen, de achterzijde van het Spui, even terug te zijn in het verleden, sluit ik dit deel af van rondzwerven door de oude stad van Enkhuizen.

Al de voorgaande afbeeldingen zijn ook niet op één dag gemaakt, niet volgens een bepaald patroon, maar door willekeurig rondzwerven. Zeker kom de rest ook nog aan de beurt met een bezoek aan het Enkhuizer museum.

           Zie vervolg: ENKHUIZEN. GEVELS, GEVELSTENEN & ORNAMENTEN. DEEL 4.