SALDANHABAAI. ZUID-AFRIKA.

 

EEN VERGETEN STUKJE 

ZEEVAART GESCHIEDENIS.

SALDANHABAAI.

De Saldanhabaat is een baai en haven ten noordwesten van Kaapstad in de Zuid-Afrikaanse provincie West-Kaap, op zo'n 140 kilometer van de Tafelbaai.

De baai is de grootste natuurlijke haven van de zuidwestkust van Afrika.

De baai is vernoemd naar António de Sadanha, kapitein van een schip in de vloot van Afanoso d'Albuquerque, die Zuid-Afrika in het jaar 1503 bezocht.

Aanvankelijk droeg de Tafelbaai bij Kaapstad deze naam, maar dat is in 1601 veranderd in Tafelbaai, verwijzend naar de daar gelegen Tafelberg. De naam Saldanhabaai is toen gegeven aan de inham aan de westkust.

Wegens het droge achterland heeft de baai voor een lange tijd geen rol gespeeld voor de Zuid-Afrikaanse zeevaart en economie. Tijden de Tweede Wereldoorlog is de baai wegens zijn strategische ligging een belangrijk ankerpunt voor konvooischepen geweest.

TERUG NAAR DE VIERDE ENGELSE ZEE-OORLOG (1780-1784)

De eerdere drie zeeoorlogen hadden de hegemonie op zee als inzet. De vierde droeg meer het karakter van een Britse strafexpeditie, vanwege de Republikeinse "smokkel-steun" aan de rebellen ten tijde van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog.

Deze strafexpeditie beperkte zich niet alleen tot de Noordzee en de Atlantische Oceaan, maar werd uitgevoerd  op alle wateren van de wereld.

De Nederlandse marine was numeriek in de minderheid. In 1781 veroverde de Engelsen Sint Eustatius en in de rest van de wereld veroverden de Britten de West-Afrikaanse bezittingen van de West Indische Company, evenals een aantal kolonies van de Verenigde Oost-Indische Company. Ook Kaapstad bleef niet buiten schot.

Op 06-08-1796 arriveerde hier een Nederlands eskader van negen schepen onder schout-bij-nacht Engelbertus Lucas, bestemd voor de Kaap en Oost-Indië, om water te halen en inlichtingen in te winnen omtrent de situatie in de Kaapkolonie.

Doordat getalmd werd met vetrekken kon dit eskader door een Britse scheepsmacht van veertien schepen onder vice-admiraal Sir Georg Keith Elphinstone worden ingesloten, welke onderweg was om de Kaapkolonie aan te vallen.

Mede wegens de onwillige houding van een deel der bemanningen van Lucas eskader besloot de krijgsraad  op 17 augustus om te capituleren. De schepen werden aan de Britten overgedragen, de officieren naar Nederland gezonden, terwijl het merendeel van de onderofficieren en manschappen overging in Britse dienst.

Lucas werd na zijn aankomst in Nederland in arrest gesteld en voor een speciale krijgsraad gedaagd.

Hij overleed echter op 21 juni 1797, voordat het vonnis had kunnen worden gewezen. De overige officieren werden in december 1797 vrijgesproken, nadat de krijgsraad een rapport had uitgebracht waarin het beleid van Lucas ten sterkste was afgekeurd.

De economische schade voor Nederland was zeer groot. Het conflict leidde wel tot een nieuw groot bouwprogramma voor oorlogsschepen. Tijdens deze Vierde Engelse Zeeoorlog was de helft van de VOC-vloot in handen gevallen van de Engelsen en hierbij gingen vele waardevolle ladingen verloren.