MIDDELLANDSE ZEE. WAT EN WAAR?

SINDS HAAR ONTSTAAN EEN VAN DE

DRUKSTE BEVAREN ZEEËN.

De Middellandse Zee werd in de oudheid Mare Internum, en later Mare Mediterranum genoemd.

Het is een ingressiezee, met de Atlantische Oceaan verbonden door de smalle Straat van Gibraltar en met de Zwarte Zee door de Bospurus en de Zee van Marmora. Hierdoor is de Middellandse Zee een ingesloten zee en in eigenlijke zin niet een randzee van de Atlantische Oceaan.

               
                     (De Middellandse Zee met de Straat van Gibraltar gezien vanuit de ruimte.)

De Middellandse Zee scheidt Europa van Afrika; het is echter op geologische en biologische gronden zeker dat er nog in een nabije voor-historische tijd landverbindingen tussen deze twee continenten bestonden bij Gibraltar, Sicilië en Malta. Een groot gedeelte van de Egeïsche Zee en de Adriatische Zee zijn in een nog latere tijd ontstaan.
De Middellandse Zee heeft is 2100 zeemijlen lang en heeft een maximum breedte van 810 zeemijlen. (Eén zeemijl is 1,852 kilometer) De oppervlakte van de Middellandse Zee is ongeveer 2,5 miljoen km². Gemiddelde waterdiepte is ongeveer 1450 meter met de grootste waterdiepte van 5120 meter ten westen van Peloponnesos (Griekenland).
Het zoutgehalte van het zeewater is vrij hoog, tussen de 37 en 39 pro mille.
De zee is verdeeld in vier duidelijke aparte gedeelten of bekkens tussen Spanje, Sicilië, de banken bij Kaap Bon (Tunesië) en Italië. Hierin liggen veel eilandgroepen, ook de grote eilanden Corsica, Sardinië en de Balearen. Het gedeelte van dit bekken tussen Corsica-Sardinië en de Italiaanse westkust heet Tyrrheense Zee. Het tweede , het centrale, bekken wordt gevormd door de Adriatische Zee en de Ionische Zee. De eerste is het minst diepe, de laatste het diepste gedeelte van de Middellandse Zee.

Het eerste bekken wordt beheerst door twee windgebieden: de Sirocco uit het zuiden en de Mistral uit het noorden.
Het centrale bekken wordt beheerst door twee windgebieden: de Sirocco uit het zuiden en de Bora uit het noorden.
Het derde bekken is de Egeïsche Zee, die Griekenland van Klein-Azië (Aziatisch Turkije) scheidt hier waait vanuit het noorden de Estian wind en vanuit het zuiden de Khamsin.  Het vierde bekken is het meest oostelijke en wordt het Levantijnse bekken genoemd. Hier waait vanuit het noorden de Meltimi en vanuit het zuiden de Khasin. Doordat de Middellandse Zee is ingesloten door land kan het vaak zwaar stormen in de winter periode.

De Middellandse Zee wordt door verschillende rivieren van zoet water voorzien: de grootste is de Nijl vanuit Egypte en van west naar oost; de Ebro in Spanje, de Rhône in Frankrijk, de Po en de Tiber in Italië, Adige in Italië, uitmondend in de Adratische Zee en de Maritsa van het Balkan schiereiland.
( De Zwarte Zee krijgt haar water uit vijf grote rivieren: de Donau, de Dnjepr, de Dnjestr, de Don en de Koeban.)
De Middellandse Zee wordt, met de klok mee, omringt door de volgende landen: Spanje, Frankrijk, Italië aan de westzijde en aan de oostzijde door de Adriatische Zee en in het zuiden door de Ionische Zee, Het voormalige Joegoslavië ( nu de onafhankelijke staten Slovenië, Kroatië, Bosnië, Herzegovina, Montenegro, Servië en Macedonië) aan de westzijde door de Adriatische Zee, evenals Albanië , Griekenland door de Ionische Zee, de Middellandse Zee en de Egeïsche Zee.
In het oosten Klein Azië, Cyprus, Syrië, Libanon en Israël en in het zuiden door Egypte, Lybië, Tunesië, Algerië en Marokko.

HET ONTSTAAN.

In feite waren de bekkens van de huidige Middellandse Zee vroeger diepe dalen omringt door een bergketen. Bij Gibraltar, Sicilië en Malta was een natuurlijke dam die de bekkens van elkaar scheidde. De Zwarte Zee werd bij de Bosporus evenzo afgesloten.
Ruim 7 miljoen jaar geleden ontstond er een verschuiving van de tektonische platen, waardoor gebieden uit elkaar werden geschoven en bergruggen ontstonden. Ook enorme vulkanische uitbarstingen deze het klimaat veranderen en zodoende het smelten van de ijskap die over het grootste deel van het Europese land lag. Gevolg hiervan was dat de zeespiegel van de Atlantische Oceaan en in de Zwarte Zee begon te stijgen.
Door het overstromende water erodeerde de dam bij Gibraltar waardoor het eerste bekken volliep en daarna verging het net zo met de dam die bij Sicilië lag en bij Malta. Een enorme vloedgolf was het gevolg en dieren zochten de hoger gelegen gebieden op, wat uiteindelijk eilanden werden.
Zo is het mogelijk, dat op het eilandje Gozo bij Malta beenderen zijn gevonden van de kleine olifant in een grot. Dat hoger gelegen gebieden reeds bewoond waren blijkt ook uit tempel resten, ouder dan de piramiden van Egypte, die op Gozo zijn gevonden.
Het gebied in en om de Middellandse Zee kent nog steeds actieve vulkanen zoals de Vesuvius bij Napels, de Etna op het eiland Sicilië en de Stromboli ten noorden van Sicilië.

                                (De vulkaan Stromboli ten noorden van het eiland Sicilië.)

ZEESTROMEN.

In de Middellandse Zee lopen twee oppervlaktestromen: een uit de Atlantische Oceaan naar het oosten en een andere uit de Zwarte Zee via de Dardanellen naar het zuiden. De stroom in de Straat van Gibraltar is sterk (gemiddeld 3 mijl per uur) en blijft, steeds verzwakkend, dicht langs de kust van Noord-Afrika lopen. Zeer in het algemeen kan men zeggen dat in de hiervoor beschreven bekkens de stroom ronddraait tegen de wijzers van de klok in, meestal de contouren van de kusten volgt, zodat de stroom aan de Europese zijde naar het westen loopt, meestal zwak is en soms beïnvloed door lokale en tijdelijke omstandigheden.
In de Adriatische Zee loopt dus de stroom langs de Balkan-kust naar het noorden en langs de Italiaanse kust naar het zuiden. Doordat de Middellandse Zee  een ingesloten zee is, waarin het warme klimaat veel oppervlaktewater  verdampt, stijgt het gemiddelde zoutgehalte. Het zoutere water zakt naar diepere waterlagen en stroomt over de bodemdrempel bij de Straat van Gibraltar naar de Atlantische Oceaan, onder het Atlantische water door dat hier de Middellandse Zee instroomt.
Dit uitstromende water heeft in de Straat van Gibraltar een snelheid die groter is dan die van het instromende water. Het totale watertransport van de Atlantische Oceaan in de bovenstroom, die tot een diepte van 125 meter gaat, is ongeveer 1750.000 m³ per seconde. Ongeveer 1680.000 m³ per seconde loopt de dieptestroom naar buiten. Het verschil, 70.000 m³ geeft blijkbaar aan hoeveel water van de Middellandse Zee er per seconde meer verdampt dan er uit de Zwarte Zee en water uit de rivieren inkomt.

GETIJDEN EN GETIJSTROMEN.

Doordat de Middellandse Zee  slechts door de smalle Straat van Gibraltar met de open oceaan in verbinding staat, zijn de getijden zwak. Het verval is gemiddeld niet meer dan 30 cm. (in het westen 60 cm. en in het oosten 10 cm.)
In Venetië is het verval bij springtij 1 meter, aan de Grote Syrte (Noord-Afrika) 1,60 meter.
In het noordelijke gedeelte van de Straat van Messina zijn de getijstromen goed merkbaar, evenals langs de kusten van de Straat van Gibraltar.

MARITIEME GESCHIEDENIS.

Een zeer belangrijk deel van de ontwikkeling van de westerse scheepsbouw en scheepvaart heeft zich afgespeeld op en rond de Middellandse Zee, zoals dit gebied zich ook kenmerkt als de bakermat van de westerse beschaving.

Achtereenvolgens speelden de Egyptenaren, Kretenzers, Foeniciërs, Grieken, Romeinen en later de Arabieren, Genua en Venetië daarin de belangrijkste rol. Ontegenzeglijk hadden zij een welwillende zee om zich te bekwamen in het manoeuvreren met hun schepen en in de navigatie, omdat het klimaat mild was, de zee vrij rustig, de kusten op een niet te grote afstand van elkaar lagen en bovendien op de meeste plaatsen goed bevolkt waren. Door deze gunstige factoren groeiden de meeste filosofieën, ideologieën, godsdiensten en ook technologieën, tot rijpheid op de eilanden en kusten van deze vriendelijkste van alle zeeën.

(De rots van Gibraltar is een strategie's punt in de Straat van Gibraltar.)

Toen de zeeroute om de Kaap de Goede Hoop was gevonden, ging de maritieme betekenis van de Middellandse Zee achteruit. Veel goederen van en naar het Verre Oosten werden er overgeladen uit schepen om verder over land vervoert te worden.  De zijde route naar China liep toen grotendeels over land.

Na de opening van het Suezkanaal in 1869 hernam de Middellandse Zee spoedig haar plaats in als een van de drukst bevaren zeeën, Europa, Azië en het Verre Oosten verbindend.
De visserij is op de Middellandse Zee steeds zeer belangrijk geweest en de economie van vele kuststreken en zelfs staten waren en zijn er in belangrijke mate van afhankelijk, zoals bijvoorbeeld de sardine- en tonijnvangst bij Sardinië, Sicilië en Algerië . Deze visserij wordt nog veel uitgeoefend met scheepjes die in de loop van vele eeuwen, zelfs terug gaand tot de oudheid, niet veel zijn veranderd in vorm en kleur.

(Vissersscheepjes in de haven van Marsaxlokk op het eiland Malta.)

Doch ook moderne , van alle apparatuur voorziene vissersschepen komen in steeds groter aantal voor in de Middellandse Zee met als thuishaven Barcelona, Marseille, Genua, Algiers, Napels, Piraeus, enz. In feite is de Middellandse Zee zwaar over bevist. 





Heden door het ontwakend nationalisme van Afrikaanse staten, de 'Arabische Lente' in verschillende landen om een einde aan de dictatuur te maken, de strijd tussen Israël en de Palestijnen, de opkomst van het extreme moslimgeloof (IS) en de invloed van de Westerse democratie, de landen aan en op de wateren van de Middellandse Zee in ongemakkelijke nabuurschap.
Doch de stormachtige Atlantische Oceaan, de uitgestrekte Grote- of Stille Oceaan en de oude Indische Oceaan zijn grotendeels ontdekt en geëxploreerd door de afstammelingen van zeelieden die op de Middellandse Zee het schip hebben leren kennen en zeilen hebben geleerd.