HOORN ONTDEKKEN. GEVELS, GEVELSTENEN, ORNAMENTEN, SNIJRAMEN, ETC. (DEEL2)

 

      EEN EENHOORN EN EEN 

        HOORN VAN EEN STIER 

 ZIJ VORMEN HET STADSWAPEN.

                                     DEEL 2.

HOORN ONTDEKKEN (DEEL2).

We verlaten de Roode Steen en wandelen over de grote Oost, slaan aan het eind even de Zon in, lopen terug en gaan verder op de Kleine Oost. Na de Kleine Oost lopen we terug en slaan af neer de Slapershaven en daarvandaan naar de Oude Doelenkade.

Met de klok mee Grote Oost 2.

Wapen van Kayser.

Kaasdragers.

Kaartpasser (later er tussen gevoegd.)

Van links naar rechts Grote Oost 6.

Wapen van Foreest-Akerlaken tussen twee vrouwen.

Wapen West-Friesland-Drechterland.

Van boven naar beneden Grote Oost 7.

Wapen van Drechterland.

Drie boogvullingen boven vensters; wapen Hoorn, wapen Purmerend en Alkmaar.

Vullingen onder de vensters.

Van boven naar beneden Grote Oost 8.

Wapen van Abbekerk.

Wapen geflankeerd door links Neptunes en rechts Mercurius.

Onder op een blauwe achtergrond een gekroond monogram.

Van links naar rechts Grote Oost:

Deurraam met sierlijks smeedwerk

en deurkalf met afbeelding van waterput. nr. 10.

Rechtsboven raamkalf met bloemen.

Rechtsonder deurkalf met bloemen.

Met de klok mee Grote Oost:

Snijraam krans en guirlandes nr. 22.

Vrouw met wapenschild. kinderen en fruit. nr. 24.

Alliantie wapens Alewijn-Swart. nr. 26.

Wapen van Nederland. nr.30.

Jongenskop. nr.33.

Van links naar rechts Grote Oost:

Schidpad. Tekst BENE QUI LATUIT BENE VIXIT (Hij die zich goed verborgen heeft gehouden, heeft goed geleefd.) Nr. 32.

Snijraam  met strik en krans. nr. 41.

Uithangbord van antiekhandelaar.

Grote Oost 43.

Beelden van Venus en Diana, daaronder het wapen van Foreest.

Op de hoeken van het dak, beeld van Minerva en Mars. 

OOSTERKERK.

De Oosterkerk of Sint-Antoniuskerk is gelegen aan de grote Oost nummer 58-60. Het is een kerk, gebouwd in gotische stijl, waarvan de oorsprong terug gaat tot 1450. Opvallend aan deze kerk is de klok  buiten aan de voorgevel. Het huidige aanzien van het schip en de noordelijke gevel dateert van 1616.

De kerk was oorspronkelijk een RK-kerk voor vissers en schippers. Patroon was Antonius de Grote.

De jongere gevel aan de grote Oost is uit 1616 en werd naar ontwerp van Hendrick de Keyser gebouwd, nadat de oude voorgevel op 13 april 1613 was ingestort. Eind jaren '60 van de 20e eeuw is de kerk buiten gebruik gesteld. Na jaren lange leegstand werd de kerk van de sloop gered en gerestaureerd. heden is er alleen op zondag een kerkdienst.

Hoewel de kerk een hervormde kerk is, bevinden zich in de kerk nog verschillende heiligenbeelden. In de kruising bevinden zich nog vier schalkbeelden in de vorm van de vier evangelisten. Het gaat om de heiligen Lucas, Johannes, Marcus en Matteüs. 

 In de Oosterkerksteeg bevindt zich het vijfde heiligenbeeld, nu in de vorm van Sint Antonius, met varken en tau.

Met de klok mee: 

Toren van de Oosterkerk.  

Wapen van Hoorn.

Bouwjaar van de voorgevel.

Een taukruis aan de gevel.

Het beeld van de heilige Antonius met varken en taukruis.

Met de klok mee Grote Oost:

Kolfstok. nr 49.

Mannen verrollen een baal. nr. 83-85.

Zeepaard. nr, 102-104.

Truydeman en zijn wijf. nr. 114.

Anker en Drie gekroonde hamers. nr 114.

Van links naar rechts:

Wapen van prins Maurits. Grote oost nr. 132 .

Tekst aan gevel van pand in Zon.

Grote Oost 132 hoek Slapershaven.

Tekst en afbeeldingen herinneren aan de Bussu Zeeslag in 1573 op de Zuiderzee, tussen de watergeuzen en een Spaans-Vlaamse vloot, die werd gewonnen door de watergeuzen.

O LOFFELIJKE DAED O! SCHOONE GULDE TIJDEN! WIE DAT ER AAN GEDENKT, DIE MOET HEM NOG VERBLIJDEN. HET LAND DAT SCHUT, EN BEEFT, DEN VIJAND DIE KOMT AAN. HIJ WIL MET AMLERGANTSCH ISRAËL VERSLAEN. HIJ KOOMT MET GROOTE MAGT, MAAR GODT HEEFT ONS GEGEVEN OOK ARONS ENDE HURS, WIENS NAMEN ZIJN GESCHREVEN.

Kleine Oost.

Groente en fruit. nr. 17.

Tulpje in geveltop. nr. 38.

OOSTERPOORT.

De Oosterpoort is de enige overgebleven stadspoort van Hoorn. De poort staat aan de rand van de binnenstad, aan de Draafsingel. die overbrugt wordt door een gemetselde boogbrug, bestaande uit zeven bogen en is voorzien van een smeedijzeren hekwerk.

De poort werd gebouwd in 1578, en het betrof toen eigenlijk een poort in de aarden omwalling van de stad. De doorgang werd licht gebogen gebouwd, mogelijk om het moeilijker te maken om van buitenaf met een kanon de stad in te schieten.

Joost Jansz. Bilhamer ontwierp de poort aan de stadszijde van baksteen met afwisselend lagen natuursteen en aan de landzijde geheel van natuursteen. de doorgang wordt aan beide zijden geflankeerd door Toscaanse pilasters. Aan de landszijde  zijn er naast de pilasters ook nog gebeeldhouwde kanonslopen geplaatst.

Oosterpoort; Kleine Oost-Draafsingel.

Tekst boven de poortboog.

Gebeeldhouwde kanonsloop. 

In 1601 werd bovenop het gewelf van de poort een woonhuis gebouwd voor de poortwachter. De poort ligt aan de in 1577 gegraven, voormalige verdedigingsgracht "Draafsingel'.

De poort verving de eerste Oosterpoort, die op oude stadskaarten vermeld staat en ongeveer 500 meter dichter bij de binnenstad stond, en in 1818 werd afgebroken. Deze poort is afgebeeld op de gevel van de middelste van de drie Bossuhuizen.

Wapenschilden aan de Oosterpoort.

Met de klok mee:

Wapen van Phillips II.

Wapen van Holland.

Wapen van West-Friesland.

Wapen van Oranje.

Wapen van Hoorn.

Bossu-panden nummer 1 en 2 aan de Slapershaven met afbeeldingen van de de 'Slag op de Zuiderzee'.

De Bossu-zeeslag, beter bekend als de Slag om de Zuiderzee vond plaats op 11 oktober 1573.

De watergeuzen hadden reeds enkele strategische plaatsen veroverd op de Spaanse legers, zoals Den Briel op 1 april 1572, en Vlissingen op 22 april 1572. Daarnaast had ook Enkhuizen zich achter de prins van Oranje geschaard op 21 mei 1572. Hierdoor konden de geuzen de Rijn, Schelde en Zuiderzee blokkeren. Deze blokkades leidden ertoe dat de Spaanse tropen onder leiding van de hertog van Alva het financieel moeilijk kregen, in een periode dat de Spanjaarden succesvol waren. Door de succesvolle veldtocht vielen veel steden in handen van de Spanjaarden, waaronder Mechelen, Naarden, Zutphen en nog andere steden in Gelderland en Overijssel.

HAARLEMMERMEER.

Midden juli 1573 verslaan de Spanjaarden de geuzenvloot op het Haarlemmermeer, waarna Haarlem niet meer bevoorraad kan worden en moet capituleren. Maar het tij keert ten gunste van de opstandelingen tegen het Spaanse gezag. De Spaanse troepen druipen af na een mislukt beleg van Alkmaar, nadat de watergeuzen de polders onder water hebben laten lopen. Bij Alkmaar begon  de "Victorie". De watergeuzen blokkeren nu de Rijn, de Schelde en het IJ bij Amsterdam en de Zuiderzee. Op 14 september 1573 beschieten Spaanse schepen schansen van de watergeuzen in Noord-Holland.  Alva wil de vijand op de Zuiderzee verjagen, maar door het slechte weer moet hij zijn plan enkele weken uitstellen. De geuzen krijgen zo de kans hun verdedigingswerken bij Schellingwoude te herstellen.

SLAG OP DE ZUIDERZEE.

OP 1 oktober lukt het de Spanjaarden, wat voornamelijk Amsterdamse burgers zijn, in opdracht van Alva onder leiding van Bossu, Amsterdam te verlaten via openingen tussen de zinkschepen op het IJ.

De zinkschepen hadden niet de gehele doorgang verspert.

De schepen van de watergeuzen, onder leiding van Cornelis Dirkszoon, de burgemeester van Monnickendam patrouilleerden bi Pampus en zeilden naar Marken om Bossu naar open water te lokken. Bossu weet met zijn 18 schepen en een groot aantal transportschepen de schans bij Stellingwoude te bereiken en te bezetten. Hierop keert hij terug naar Amsterdam.

Na zijn besprekingen in Amsterdam met de hertog van Alva, vaart Bossu op 5 oktober wederom uit, nu met het doel om zich te verenigen met een in Friesland uitgerust eskader en vervolgens de Zuiderzee van opstandelingen te zuiveren.

Bossu komt in aanraking met de Noord-Hollandse vloot onder bevel van Cornelis Dirkszoon, bij het eiland Marken.

De Noord-Hollandse vloot had er voor gekozen om Bossu te treffen in open water en daarom bij de aanval op Schellingwoude niet had ingegrepen. Voor het eerst beschieten beide vloten elkaar

De eerste gevechtsdag verliep voor Bossu betrekkelijk gunstig: één van zijn schepen werd veroverd, maar later weer hernomen.

De volgende vijf dagen wordt er nauwelijks gevochten: doordat Bossu de loef had, konden de Noord-Hollandse schepen de zijne niet naderen om te enteren, terwijl hij wel gebruik kon maken van zijn artilleristisch overwicht.

Aan beide zijde vallen veel slachtoffers. De strijd is onbeslist.

De volgende dagen is de wind ongunstig om te enteren. Toen de schepen op zondag 11 oktober Hoorn voorbij waren gezeild, draaide de wind voor de geuzen in een gunstige richting, waarvan Cornelis Dirkszoon gebruik van maakte om met zijn vlaggenschip dat van Bossu, de 'Inquisitie' te enteren, welk voorbeeld door twee andere schepen werd gevolgd.

De 'Inquisitie' loopt na enige tijd vast op een zandplaat bij de Nek van Wijdenes. De Watergeuzen krijgen tijden de gevechten de overhand doordat zij vanuit de nabij gelegen stad Hoorn nieuwe manschappen en munitie krijgen aangeleverd. 

Na een hardnekkige strijd gaf Bossu zich in de namiddag van 12 oktober over op de conditie van lijfbehoud voor hem en de zijnen. Cornelis Dirkszoon raakt bij dit gevecht gewond en schipper Jan Floor neemt het bevel van het over.

Een zekere Jan Haring doet tijdens de zeeslag van zich spreken door in het wand van het vlaggenschip van Bossu, de 'Inquisitie', te klauteren, de admiraalsvlag los te snijden en de prinsenvlag te hijsen.

Tijden het naar beneden afdalen, raakt een kogel hem in de borst en dood valt hij in zee.

Zijn scheepsmaten halen zijn lichaam uit het water en dragen hem nadat de gevechten zijn beëindigd in een openkist naar het stadhuis, waar velen hem de laatste eer bewijzen. 

De admiraalsvlag wordt in de toenmalige Grote Kerk opgehangen.

Het strijken van de admiraalsvlag betekende het einde van de zeeslag. van de overige schepen van de vloot van Bossu, die zich in het algemeen zwak verweerden, werd een vijf- of zestal genomen, de  overige waaronder die van de Bussu's onderbevelhebbers Van Boschuysen en Jan Simonszoon Rol, vluchten terug naar Amsterdam.

Door dit gevecht verwierven de aanhangers van de Prins van Oranje de onbetwiste heerschappij op de Zuiderzee; de blokkade van Amsterdam bleef gehandhaafd tot 1578, wat belangrijke economische gevolgen met zich meebracht. 

De voorwaarden van de capitulatie van Bossu werden hem toegezegd. Bossu werd gevangen gezet, in het voormalige weeshuis van Hoorn en werd in 1576 vrijgelaten, na de Pacificatie van Gent. de gevangen genomen Spaanse soldaten werden geruild tegen gevangengenomen Haarlemmers.

De stad Hoorn schenkt in 1619 het zogeheten Bossuraam dat de Slag op de Zuiderzee uitbeeldt aan de Oosterkerk van Hoorn. Op de afbeelding enteren de watergeuzen het schip van Bossu.

Tekst Slapershaven 1.

TOT DAT MEN OVERWINT GELIJCK HET IS GESCHIET, WAER VAN MEN HUYDEN NOCH EEN KLARE TEKEN SIET.

Tekst Slapershaven 2.

BOSSU ZEESLAG D 10 M D II DAG 1573 TOT EER VAN HAER GESLAGT, TOT LOF VAN DESE DAAD, DIE KLAMPEN HEM AEN BOORT DIE WETEN NOCH WEL RAEDT. HIER IS EEN HOORNS HOP DAER GAET 'T OP EEN VEGHTEN, DAER SIET MEN 'T EENE SCHIP VAST AEN'T ANDER HEGTEN, DAER SIET MEN RECHTE LIEFDE DAER DOET MEN ONDERSTÁNT, DAER VEGHT MEN SONDER GELT VOOR'T LIEVE VADERLAND.

De twee panden Oude Doelenkade 17-19 zouden een tweeling kunnen zijn als nummer 19 niet breder en iets hoger was als nummer 17.

Beide hebben een fraaie trapgevel.

Ook nummer 21 is een fraai pand.

Met de klok mee Oude Doelenkade 17-19.

Leeuwenkop als hoeksteen.

Bouwjaar anno 1616.

Leeuwenkop als hoeksteen.

Wapen van Amsterdam.

Zeilschip. In den Ostervarer.

Met de klok mee Oude Doelenkade 21.

Wapen van Hoorn.

Zeilschip. In de stretvarer.

Wapen van Alkmaar.

Mannen en vrouwen kop anno 1618.

Oude Doelenkade 49.

Brugwachter.

               Zie vervolg: HOORN ONTDEKKEN. GEVELS, GEVELSTENEN, ORNAMENTEN, 

                                                          SNIJRAMEN, ETC. DEEL 3.