SPREEKBUIS OF 'LULPIJP'. WAT IS DAT?

 

        SPREEKCONTACT 

            VIA EEN BUIS 

AAN BOORD VAN EEN SCHIP.

SREEKBUIS.

Een spreekbuis, aan boord van de schepen ook wel 'lulpijp' genoemd is een eenvoudige verbinding tussen twee vaste punten door middel van een metalen buis. Deze manier van communicatie dateert uit de tijd dat er nog geen moderne telefoonverbinding was op se schepen.

Tussen de locaties waartussen men de verbinding wenst is meestal een messingbuis aangebracht, zoveel mogelijk in een zoveel mogelijk rechte verticale lijn.

Deze locaties zijn de roerstand op de brug en de hut van de gezagvoerder en een tweede is van de brug naar de machinekamer

bij de plaats waar de machines bediend worden.

Deze buis eindigt aan beide zijden in een komvormig mondstuk, waarin de buisopening wordt afgesloten door een koperen fluit met de blaasopening in de buis. Deze fluit is met een ketting aan het mondstuk bevestigd.

Wil nu bijvoorbeeld de brug met de machinekamer spreken, dan wordt op de brug de fluit uit het mondstuk, blaast door door het mondstuk en zet de fluit er weer in.

In de machinekamer is dan de fluit in werking gekomen. Als men het hoort in de machinekamer, neemt men de fluit er uit en blaast in het mondstuk, zodat de fluit op de brug in werking treedt. De brug weet nu dat de machinekamer te bereiken is en kan men met elkaar spreken via de buis, nadat aan beide zijden de fluit uit mondstuk is verwijderd.

Zo had de brug een directe verbinding met de hut van de gezagvoerder, meestal de slaaphut, waar de buis eindigde in een buigzaam rubber gedeelte met mondstuk en fluit, dat vanaf het bed gemakkelijk te behandelen was. Zo had de brug ook een verbinding met de hut van de radiotelegrafist, als deze niet direct achter de brug was gelegen.

OP de grote zeilschepen zoals clippers en op oorlogsschepen was dat in het begin van de 19e eeuw en wellicht nog vroeger al in gebruik. Het systeem werd gebruikt  gedurende de gehele stoomvaartperiode en nog lang daarna. Een voorwaarde was wel dat de brug boven de machinekamer gelegen moest zijn.

Ondanks dat in latere jaren de slingertelefoon in opkomst kwam met een keuze schakelaar voor verbinding met verschillende posities, bleef de spreekbuis in gebruik, daar als op een van de keuzepunten de hoorn niet goed in de houder was teruggeplaatst het systeem niet werkte.

De spreekbuis is zeer bedrijfszeker en heeft bijna geen onderhoudskosten.

Voordat de spreekbuis in gebruik werd genomen op schepen was deze reeds jaren in gebruik in de grote herenhuizen en kantoren in Londen. Dit was een tijdsbesparing daar men niet meer diende te wachten eer de persoon die opgeroepen werd verscheen via het belletjessysteem.

De uitvoering daarvan was natuurlijk luxer uitgevoerd.

Nadeel van de spreekbuis is, dat de verbinding slechts tussen twee punten is.

Na de opkomst van de vaste elektrische telefoons en daarna de Handy Talkie  of  mobile telefoon was het gedaan met de spreekbuis.

SPREEKBUIS ALS TRANSPORT MIDDEL.

Na het aandoen van de Nederlandse thuishaven ging tijdens de 0-4 wacht het fluitje in de machinekamer. Na contact gemaakt te hebben vroeg de tweede stuurman of we paar dropjes lusten. Wie  niet en zo werden de deze via de spreekbuis naar de machinekamer gestuurd en met dank ontvangen. Dit bleef aan boord niet onbekend en zo kreeg de tweede werktuigkundige een oproep van de brug waar de eerste stuurman de wacht had of hij wat lekkers lustte. Dat lekkers bestond uit een kolk  koude koffie. Beide heren konden helaas niet met elkaar overweg. Wraak zou zoet zijn; en zo kreeg de stuurman een oproep vanuit de machinekamer of hij wat lekkers lustte en het antwoord was lachend, Ja! De tweede werktuig kundige goot een scheut vettige olie in de spreekpijp en perste dit met lucht van de luchtcompressor naar boven. Vraag met niet hoe deze stuurman er uit zag, maar het was het einde van de ´lulpijp´ aan boord. Laten we het maar scheepsnostalgie noemen.