KAAPSE WIJNEN HUN GESCHIEDENIS.

VAN SPAANSE WIJNSTOK

    TOT EEN NATIONAAL

            PRODUCT.

HET BEGON MET DE EUROPESE ZEEVAARDERS.

Het was de Portugese zeevaarder Bartholomeu Dias die in 1488 het zuidelijkste punt van Zuid-Afrika, Kaap Agulhas ronde en in de huidige Mosselbaai voor anker ging om zoet water in te nemen en reparaties aan zijn schepen te verrichten. Zijn landgenoot Vasco da Gama volgde hem een paar jaar later. Deze omzeilde het gehele zuidelijkste deel van Afrika in 1497/98 op weg naar Indië.

Ook hij ankerde in de Mosselbaai.

De Hollanders die in het kielwater van de Portugezen voeren om zo ook de weg naar Indië om de kaap open te leggen gebruikten de Tafelbaai bij het tegenwoordige Kaapstad als verversingsplaats en reparaties te verrichten.

De Heren van Zeventien van de Vereenigde Oostindische Compagnie zagen hier wel brood in  om er een verversing- proviandering-station te vestigen. Zij gaven Jan van Riebeeck hiertoe de opdracht en zo ontstond de Nederlandse handelsonderneming in de Tafelbaai in april 1652.

In het toen nog te ontginnen gebied, dat later zou uitgroeien tot de Kaapkolonie en uiteindelijk tot de huidige Republiek Zuid-Afrika.

WIE WAS JAN VAN RIEBEECK.

Jan Anthoniszoon van Riebeeck werd geboren in Culemborg op 21-04-1619. Hij was de zoon van chirurgijn die nog dienst had gedaan in het Spaanse leger, dus hij kreeg deze opleiding van thuis reeds mee en ook de kennis van het Spaans.

Hij vertrok in 1639 als onder chirurgijn in dienst van de VOC naar Batavia.

Hij keerde in 1648 terug naar Holland en vestigde zich als koopman in Amsterdam en maakte reizen naar groenland en West-Indië.

Toen het eiland Sint-Helena niet langer de aanloop en verversingsstation bleek te voldoen, zette van Riebeeck in zijn 'Nadere consideratie' de mogelijkheden van de Kaap de Goede Hoop uiteen.

In 1651 werd hij door de Heren Zeventien aangesteld als koopman en op 06-04-1652 kwam van Riebeeck bij de Kaap aan.

Hij stichtte er een fort en enige huizen, het begin van Kaapstad. Hij wist binnen tien jaar tijd de Kaapkolonie tot een onmisbaar verversingsstation te bouwen. Hij werd uiteindelijk de eerste gouverneur van de Kaap. In 1662 ging hij naar Indië als commandeur van Malakka. In 1665 werd hij secretaris van de Raad van Indië en overleed op 18-01-177 in Batavia.

ZIJN KENNIS VAN VOEDSEL OP DE ZEEVAART.

Als chirurgijn verdiepte hij zich in het feit, dat  op de Portugese- en Spaanse schepen minder zeelieden overleden aan scheurbuik tijdens een Kaapvaart dan bij de Hollanders.

Door zijn kennis van het Spaans, kwam hij er snel achter dat op de Portugese- en Spaanse schepen en heel andere voeding werd gepresenteerd dan op de Hollandse schepen; zoals het verstrekken van rode wijn en citrusvruchten. Deze kennis nam hij met zich mee op zijn eerste reis op de Kaapkolonie op te zetten en zo importeerde hij de eerste uitheemse wijnstokken in Zuid-Afrika. Zaden van de citrus planten, maar ook zaden van bomen en planten tijdens het verblijf gedurende de oversteek vanuit Zuid-Amerika. dit was het begin van de Zuid-Afrikaanse wijncultuur.

RELIGIEUZE VERVOLGING IN EUROPA.

Na het afschaffen van de religieuze vrijheid in hun eigen land vluchtten in 1688 Franse en Vlaamse hugenoten naar de Kaap. Ze legden uiteindelijk met hun kennis en verbetering van de landbouw-productie er de kennis voor de basis van  de Zuid-Afrikaanse wijnproductie.

DE ZUID-AFRIKAANSE WIJNEN.

De Zuid-Afrikaanse wijnen hebben in hun opgang een zeer zware tijd meegemaakt. Het was op de eerste plaats het wijn producerende land Frankrijk, dat de Kaapse wijnen mondspoelwater noemden. Ook ziekten werden overwonnen en door het enten werden nieuwe soorten geteeld
Het traditionele centrum van de Kaapse wijnstreek, en tevens het gebied met de hoogste concentratie wijngaarden, is de bergachtige regio direct ten oosten van Kaapstad, die bekend staat onder de naam Boland (Hoogland).
In principe omvatten de Zuid-Afrikaanse wijngaarden twee gebieden: het westen, dicht bij de Kaap, waar het weer beïnvloed wordt door de Atlantische Oceaan, er valt gemiddeld 625 mm regen, gewoonlijk in de winterperiode, en het gebied achter de bergen in Little Karoo, waar maar 250 mm regen valt en irrigatie onmisbaar is. De beste wijnen komen uit het eerste gebied, het tweede kan worden vergeleken met Languedoc in Frankrijk en Central Valley in Californië. Gebieden waar wel vooruitgang is met verbeterde druivenrassen, maar die nog lang niet interessant zijn voor de internationale markt.

De bovenstaande kaart geeft de beste wijngaarden van de Kaap.  Verder staan op de kaart de meest interessante gebieden de oude Constantia-wijngaarden, ten zuiden van Kaapstad, en Tulbach, 55 km ten noorden van Paarl, waar enkele van de beste witte wijnen worden geproduceerd.
Château Alphen is tegenwoordig de bekendste naam van Constantia. Groot Constantia, het prachtige oude witte landhuis van Van der Stel, ligt nog steeds temidden van de wijnstokken, maar er wordt geen wijn meer bereid.

Immers onversterkte zoete wijnen behoren tot het verleden. Volgens de Zuid-Afrikaanse wetgeving, moet elke wijn met meer dan 2% suiker worden versterkt; een overblijfsel uit de tijd vóór de moderne techniek stabiliteit kon garanderen. Alphen-wijnen zijn goede rode en witte tafelwijnen, maar niet uitzonderlijk bijzonder.
Twee Jonggezellen is de naam van het beste wijngoed in Tulbach.
Het produceert verschillende wijnen, inclusief Zuid-Afrikaanse 'sherry', maar is vooral bekend om een goede droge riesling, een druif die zeldzaam is in Zuid-Afrika.

Een plaatselijke variëteit, de steen of stein, wordt meestal gebruikt voor witte wijnen van het Duitse type. Steenwijnen op hun best zijn uitstekend.

Uit de Zuid-Afrikaanse Kaapprovincie kwam eens een van de grootste wijnen ter wereld; de legendarische Constantia. Velle Europese hoven kochten in het begin van de 19e eeuw liever Constatia dan Yquem, tokajer of madeira, en dat bewijst wel dat de Kaap wijnen kan produceren van de allerhoogste klasse.
Om mooie kwaliteitswijnen te produceren moet echter niet alleen het klimaat meewerken, maar moer er ook worden voldaan aan bepaalde sociale voorwaarden. Die waren er in het begin van het Nederlandse bestuur. De tweede Nederlandse gouverneur, Van der Stel, plantte de wijngaard van Constantia. Maar later is Zuid-Afrika meer een land geworden van sterk-alcoholische dranken en pas na de boycot halverwege de 20e eeuw is het wijnverbruik weer gaan stijgen. Toch verdwijnt nog steeds een groot deel van de hele wijnoogst in de distilleerketel.

 In 1972 voerde de Zuid-Afrikaanse overheid een omvangrijk controlesysteem in voor 'inheemse' wijnen, vergelijkbaar met de bepalingen die in de EEG gelden. Er werden 14 herkomstgebieden ingesteld (zie kaart) terwijl tevens het ongebreideld gebruik van termen als Estate en Superior aan banden werd gelegd, alsmede jaargangen en de vermelding van de druivenvariëteit.
Tegenwoordig moet elke bewering omtrent herkomst, druivenvariëteit, jaargang, productie van het wijngoed of superioriteit officieel worden bevestigd door middel van een 'banderol' op de hals van de fles en moet deze 'banderol'voorzien zijn van een identificatie nummer.
De groene band garandeert de druiven variëteit; 80% van de wijn is van de genoemde variëteit. 'Superior'is een wijn die voor 100% uit de op het etiket genoemde variëteit bestaat.
De naam Estate mag slechts door ca. 40 wijngoederen worden gevoerd die uitsluitend wijn van eigen bodem bottelen

Het hart van het beste wijngebied van Zuid-Afrika, rond Stellenbosch en Paarl, wordt bij de volgende kaart gedetailleerd besproken.

De belangrijkste blauwe druif is de cinsaut uit Zuid-Frankrijk, die in Zuid-Afrika betere wijn voortbrengt dan in Europa. Door kruising met de pinot noir verkreeg men de pinotage, een nog betere druif, evenals de Californische ruby cabernet, die ontstond door kruising van cabernet en carignan.
Verder verbouwt men pinot noir, shiraz en steeds meer cabernet.







De traditionele witte druif voor de fruitige wijnen is de chenin blanc, hier steen genoemd.
Voorts ziet men er semillon, die hier geen grape wordt genoemd, palomino (Frans grape), clairette en riesling; en in het binnenland voor zoete rode wijn muscatel en muscat (hanepoot).

WIJNCENTRUM VAN ZUID-AFRIKA.

Stellenbosch is het wijncentrum van Zuid-Afrika en het hoofdkwartier van de grootste wijnfirma van het land, de Stellenbosch Farmers Winery.

Paarl is de sherry- en dessertwijnstad en de grote staatscoöperatie, de KWV, is er gevestigd.
De wijnproducenten van Paarl trachten de wereld duidelijk te maken, dat hun wijngaarden op bijna de zelfde breedtegraad liggen als de Jerez, zij het ten zuiden van de evenaar. De Zuid-Afrikaanse sherry, waarbij zij zowel het solera-systeem als de 'flor' toepassen, heeft sinds zij er in de jaren 1930 mee begonnen, een fortuin opgeleverd. Inderdaad maken zij de beste imitatie van Spaanse sherry ter wereld. De kalkgrond van Jerez, die de wijn zijn uiterste finesse geeft, is het enige wat hier ontbreekt.

Vrijwel loodrecht boven de wijnvallei ten zuiden van Paarl verrijzen de Klein Drakensbergen met een hoogte van 1700 meter.
De grote KWV-kelders in Paarl vormen ook het centrum van de imitaties van tawny, ruby en vintage port.
Dit zijn wijnen die van nature thuis zijn in Zuid-Afrika, zelfs in koele streken. Toch is het klimaat overwegend mediterraan. Tafelwijnen waren vroeger veel te zwaar en leden vooral aan de gevolgen van te snelle gisting, zoals oxydatie en een te donkere kleur en te geringe geurigheid. 
Nu maakt men met koeling evenwichtige, voortreffelijke tafelwijnen, vooral in de omgeving van Stellenbosch.
De boden van Stellenbosch varieert van licht en zandig in het westen, grotendeels beplant met steendruiven, tot verweerd graniet aan de voet van de Simonsberg en het Stellenbosch gebergte. Hier maakt men de cinsaut, pinotage en cabernet goede ronde rode wijnen.

Tot voor een tiental jaren was onversterkte zoete wijn bij de wet verboden, maar een nieuwe bepaling heeft de Nederburcht
Winery toegestaan enige late riesling te vervaardigen, die voortreffelijk is.

De opkomst van de Zuid-Afrikaanse wijn en is blijven groeien en het is nu het tweede wijn exporterende land van de wereld.
Opvallend zijn de vaak vrolijke etiketten, waar zelfs de dieren en bloemen van het land opstaan afgebeeld, dit vergeleken met de traditionele Franse etiketten met de afbeelding van een chateau.

    GEDENK DAAROM, HET LEVEN IS TE KORT OM SLECHTE WIJN TE DRINKEN.