DE TIJD OP ZEE.

 

DOOR DE KLANK DER GLAZEN.

DE TIJD.

In de eeuwige symmetrie vliedt de tijd voort. Niet kan hem bespoedigen, niets houdt hem tegen.

Hij stroomt zonder ophouden voort, zoals het zand in de glazen zandlopers onzer voorvaderen.

Hij fluistert ons zowel een troostwoord als een waarschuwing toe± neem niet alles te ernstig, want alles is vergankelijk.

DE ZANDLOPER.

Talloze generaties hebben de tijd met de zandloper gemeten, het langst de zeeman aan boord. Hij deed het nog, toen men op het vaste land reeds lang over dit ouderwetse instrument heen lachte.

Op de trotse zeilschepen, op koggen en buizen, fluiten en galeien had men zandlopers van verschillende grootte. Sommigen daarvan bevonden zich in luxueus bewerkte kastjes, thans nog de trots van de scheepvaartmusea.

( Dubbele zandloper uit de 17e eeuw met een looptijd van een halfuur en een kwartier. In plaats van zand zijn de glazen gevuld met zeer fijn gemalen roze marmer.)

Aan boord gebruikte men het grote wachtglas, dat vier uur liep en dat slechts door de wachthebbende stuurman mocht worden aangeraakt.

Toen kreeg men het "Half-watch-glass", dat twee uren aanwees en het gewone glas, dat in een half uur leegliep en bij de roerganger stond, voor zover het weer het toeliet.

Na dit "Half-hour-glass" sloeg de man op een kleine bel de glazen en vanaf de bak antwoordde met met een bezadigde altstem de zuster, de grote scheepsbel, die de man op de uitkijk bediende. Dan wist een ieder aan boord hoe laat het was. 

De gehele scheepsroutine richtte zich naar het ritme van de glazen, de ships bells. Dienst en vrije tijd, wisseling van de wacht en rust op het schip, het eten en de uitgifte van de grog.

Ook de strijd: "We fought eight glasses" staat te lezen in het oorlogsdagboek van de 'Minotaur' op 1 augustus 1798, 14 Thermidor jaar VI. ook wel de Eerste Slag bij Aboukir genoemd. ook bekend als de slag om de Nijl, was een belangrijke overwinning van een Britse vloot onder leiding van Horatio Nelson op de Franse vloot onder admiraal Francois Paul de Brueys d´Aigalliers.

DAGINDELING.

De indeling van de dag is oeroud. Hij wordt gesplitst in 6 wachten en elk 4 uur. Om 4, 8, 12 uur eindigt een wacht en de nieuwe begint. Na afloop van het eerste half uur, dus om 4.30, 8.30 en 12.30 wordt 1 glas geslagen, en een enkele slag op de scheepsbel.

Om 5, 9 en 1 uur klinkt de dubbele slag: 2 glazen. En zo gaat het door tot 8, 12 en 4 uur de oude wacht met 8 glazen - 4 dubbele slagen - eindigt en daarmee ook het begin van een nieuwe wacht wordt aangegeven.

Het leeglopen en omdraaien van het halfuur-glas wordt door de wachtdoende steeds in het logboek met een streep zorgvuldig genoteerd.

 "Wi seilt uit de Doggersbank tom Schogenreff XXXIII Glassen coers nortnortoost". Dit staat te lezen in het logboek van de Bonte Koe van Vlaanderen 1683.

Juiste beslissingen van de scheepsleiding hingen af van de nauwkeurigheid, waarmee de glazen werden aangetekend, ook als tegenwoordig nog de koers en afstand het fundament van de navigatie vormen.

Om deze reden mocht alleen een stuurman of de bootsman het glas omkeren.

Dikwijls werd dit door een onbevoegde vroegtijdig gedaan om de wacht te verkorten.

Men zei dan: de roerganger heeft hem een stootje gegeven en bij de Engelsen luidde het: de roerganger heeft het glas beduveld. De Fransman had echter de fraaie uitdrukking: de roerganger heeft zand gevreten!

Welk een romantiek ligt daar in de klank van de scheepsbel! 

Hoeveel zeemansgeluk en zeemansleed hebben de glazen door de eeuwen heen begeleid. 

De eiland- en Nowgorodvaarders van de Hanzasteden, boekaniers en zeeschuimers, kapers en vrijbuiters, korsaren en avonturiers, allerlei nuancen - ze zeilden bij de klank der glazen.

 

Columbus en Magelhaes, Vasco da Gama en Francis Drake, de Ruyter en Tegetthoff, Admunsen en Hilgerdorf - voor hen sloeg alleen de scheepsbel de uren en de dagen van hun grote reizen en daden.

Zelfs het gedonder van het geschut van Lepanto en Mobile, Taushima en Skagerak, Leyte en Lisa verstomden de glazen niet, en menige brave zeeborst hebben zij voor de laatste wacht opgeroepen.

Heden ten dage nog klinkt op de rede van Portsmouth de bel van de "Victory", Nelsons vlaggenschip, die haar admiraal voor Trafalgar op 21 oktober 1805 naar de overwinning en naar de dood luidde. Op de brug van Blankenese droomt de mooie, kleine bel van de brik "Luise von Stettin" van Kaap Hoorn en van de oude liefde, van La Plata en van Hawaii.

(Scheepsbel van de "Ondina" in het voormalige gebouw van Shell Tankers te Rotterdam. Voorstellende de scheepsboeg met boeggolf en de romp met granaattreffers, opgelopen in haar strijd op de Javazee tegen de Japanse oorlogsvloot.)

De scheepsbel van de trotse "Cap Polonio" bleef bewaart en in een huis aan de Hamburger Alster bewaart men de bel van de "Parma", die bij zo menige moeizame wacht de glazen sloeg, wanneer tijdens een orkaan zware brekers over haar heen veegden.

In het voormalige Shell gebouw te Rotterdam hangt de scheepsbel van de "Ondina"als herinnering aan haar moedige strijd op de Indische Oceaan tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Bij Lloyds in Londen, in de grote zaal hangt de bel van de "Lutine", een fregat gebouwd te Toulon met 38 stuks geschut. die op 9 oktober 1799 in de woedende branding bij Terschelling naar de diepte ging met een grote lading zilver en goud. Wordt deze bel éénmaal geslagen dan verstomt voor een enkel moment het lawaai van elke dag, want zij verkondigt de ondergang van een dapper schip en haar bemanning.

Klinkt de scheepsbel van de "Lutine" echter tweemaal, dan is een nieuwe tijding over een vermist gemeld schip binnengekomen en kreeg menig bezorgde zeemansvrouw op terugkeer van haar man.

Zowel tegenwoordig als eeuwen geleden op alle zeeën, op schepen in de gehele wereld. En nu kent men ook scheepsklokken, die glazen slaan. Zij vormen de droom van allen, wier hart aan de zee toebehoort. Zeelieden, oud of jong, op de grote reis of op de kustvaart, op de brug en in de machinekamer, seiner, loods, scheepsdokter, scheepsjongen of betaalmeester, zeilers of binnenschippers, admiraal of vaandrig, kapitein of kajuitsjongen - zij horen de glazen slaan, dus dan zijn zij allen dezelfde, dan wordt de Blauwe Peter aan de ra gehesen, orders luiden "outward bound" en hun gedachten gaan op de grote vaart. Het verlangen naar de verte pakt hen en herinneringen aan prettige tijden, aan gastvrije kusten, zware stormen en aan goede kameraden komen naar boven.

TIJDEN VERANDEREN, GEBRUIKEN VERGAAN, MAAR DE 'TIJD' BLIJFT VOORUIT GAAN.

HET RITME VAN DE GLAZEN.

4.00   8.00     12.00 = 8 glazen  -- -- -- --               - = enkele slag.

4.30   8.30     12.30 = 1 glas      -                          -- = dubbele slag.

5.00   9.00     1.00   = 2 glazen  - - 

5.30   9.30     1.30   = 3 glazen  -- -

6.00   10.00   2.00   = 4 glazen  -- --

6.30   10.30   2.30   = 5 glazen -- -- -

7.00   11.00   3.00   = 6 glazen -- -- --

7.30   11.30   3.30   = 7 glazen -- -- -- -

4.00    8.00   12.00  = 8 glazen -- -- -- --